Hapdeng u lapbah ka lyiur uba pynjhieh-pynsngem ia ka pyrthei-mariang, uba pynshlei ia ki nan-ki bir, ki wah , ki kshaid bad ki thwei da ki umsngur-umblei , ki khun bynriew ki phai khmat sha u Blei Trai Kynrad ban nguh ban dem bad ban duwai-phirat ban bha u khaw u kba, u jhur bad u soh u pai; ban lait ka pang ka swai, ban lait na ka thngan ka hiran, ban manbha- manroi ka longing longsem, ban iar u tnum u tyndai bad ban beh ia ka khlam ka ngoh kaba pynwit-pynsaja ia ka jingim. Ki para kur-parakha naduh Iongpiah, Malki , Pyndengrei bad haduh Mawthabah kin kubur ba ka Beh Dieή Khlam kam dei tang ka rong ka taw ne ka leh kmen tynrai (festival) kaba khring ia ki nongjngoh kai pyrthei (tourist). Hynrei ha lyndet jong ka shad-ka mastieh bad ki rot ne ki tabut kiba laiphew skit ka don ka jylli kaba kham jylliew jong ka Nguh Blei-ka Pyrkhat Blei bad kaThymmei Saiή Pyrkhat. Ka saiή pyrkhat jong ka Jaidbynriew ha ka jingiadei bad u Nongbuh –Nongthaw, ka jingiadei bad ka Meiri sawkun, ka khyndew ka shyiap, ka khlaw ka btap, ka rep ka riang, ka trei ka ktah bad ka khaii-pateng. Nangta ka jingaidei kur dei kha bad ka jingiadei para bynriew shi snieh pyrthei .
Sa shisien ka aiom Beh Dieή Khlam ka la poi bad ka pynkynmaw ba ngi long ka Jaidbynriew kaba laitluid bad ngi im heh mynsiem ha la ka jong ka Bri. Ngi im sngur , ngi im synlar bad ka meirisawkun. Kane ka khyndew-ka shyiap bad ka khlaw ka btap kaba ngi long trai bad ioh kynti ban im kyrhai , ban ia imlang bad ioh bynta lang pateng la pateng. Ngi im ngi san ryntih bad long mar ryngkat ha khmat u Blei ha khmat u briew. Ka bri u Hynniewtrep kam dei ka Ri bam duh lymne ka Ri iapduh, hynrei lada ka long da kumwei pat, ym don nia-don niam shuh ban nang pynksan ia ka thymmei saiή pyrkhat ha ka shad ka kmen ne ka rong ka taw tynrai.
Ha ka jingtyllun jong ka por ngi la iakynduh kam bad kiwei pat ki Jaidbynriew bad ngi la iatyngkhuh ruh bad kiwei ki saiή pyrkhat kiba la buh ia ka Jaidbynriew ha ka dum dngiem bad ha ki khep ki khep ki pyntieng bad pynsyier. Hoiod don kiba pyrkhat ba kaba pynsyier ia ngi mynta ka long ka jingwan tuid kyrthep ki bar Ri, hynrei kaba kham syier ka long ka jingshah niad rong jong ka jabieng ha ka saiή pyrkhat , ka saiή pyrkhat kaba pynkha ia ka kharai kaba pyniakhlad hapdeng u kur riewspah bad u kur riewduk . Ka jinglah shilliang bad jingpyniakhlad te ki la sdang ban paw pen ryngkew bad ka la shat phalang lyngba ki dur ba pher. Kawei kaba ym lah ban mutdur ka long mynnor ka kyrpong iing u Bah Rangbah ka bteng bad iasnoh lang bad ka phyllaw u Iah Ba, U Di San, ka Kong Hep bad Kong Mai hynrei mynta pat la pyniakhlad ia ki da ki kynroh maw kiba jrong haduh phra phut ne palat.
Kumba long kiwei, ma ngi ruh ngi la iakynduh kam la kham slem bad kawei ka saiή pyrkhat kaba pynkoh nguh bad pyn ngeit ba ka Spah ka dei ban lang lynnong lynnong tang ha ki katto katne ki lynghoh kti (Capitalism). Kane ka saiή pyrkhat ka iatrei kam ryngkat bad ki para jong ka, kum kata ka rukom pyniaid kam ha kaba tang kiba don jingiadei bad ki bor synshar ne ki riew donbor kin iohnong bad ioh myntoi, sa kawei pat ka para jong ka bad kata ka dei ka Iewbah kaba laitluid (Free market) ka bym khein snep ne niewkor ia ki nongrep, ki nongbylla sngi, ki nongtrei kynta, ki nongkhaii kiba duna bai seng ne kiba tlot bor bad ia ki Ri kiba duna ka ioh ka kot. Mynta kine baroh shipara ki tur rak rak, ki mushlia ia ka synshar-khadar bad ki thom da ka bor hangno hangno ba ki iohlad.
Lah ban ring jingmut na ka pyrkhat U Friedrich Nietzche , ba kano kano ka saiή pyrkhat nongwei haba ka phrung ha kano kano ka Saiή Pyrkhat tynrai, nyngkong eh ka tyrwa ia lade kum ka nongpynkhiah ne ka nongpyllait im, hynrei ha shuwa ba kan pynkhiah ka pynswai, ka pynmong bad ka pynmynsaw ia ka saiή pyrkhat tynrai. Ka saiή pyrkhat Capitlaism, kumba ka long ka dur jong ka mynta ryngkat bad ki para jong ka, ki la pynpang, pynmong bad pynmynsaw ia ki Jaidbynriew bad ki Ri Kylleng ka Pyrthei bad ym pat lah satia ban pynkhiah ne pyllait im haduh mynta. Ha Latin America, ha Dewbah Asia, ha ki Ri Dewlynnong Pacific, ha Dewbah Europe bad ha kylleng ka Pyrthei mynta kane ka saiή pyrkhat ka la pulom bad kam shym la lah ban kynthup lang ia u rangli u juki bad kam shym la lah ban wanrah ia ka roi ka san kaba ryntih, pynban ka pynkha ia ka kharai kaba heh hapdeng uba riewspah bad uba duk bad ka la long ruh ka daw kaba pynjot ia ka mariang. Kane ka saiή pyrkhat nongwei bad da ki rukom treikam ba pher jong ka ka khnoit bein ia ki briew bad ka pynkha roi ia ka bamsap bad ha kajuh ka por ruh ka pynkiew skong bad ai jingkyrshan ia ki Nongsynshar leh donbor (Dictator) kiba pyniap bad pynshitom ia la ki jong ki khun ki hajar. Lada don ei ei ba ngin beh ne iakhun pyrshah bad ban duwai ha kane ka aiom Beh Deiή Khlam ka long ba ngin puson da kawei pat ka saiή pyrkhat kaba don ka mynsiem iatip lem, ka saiή pyrkhat kaba shim khia halor ka koit ka khiah, ka pule ka dangle, ka iohja-ioh dohkha , ka roi ka san ryntih jong ki nongshongshnong bad ka ioh ka kot kaba kynthup bad kdup lang ia baroh. Lada dang don shuh ka khlam ka ngoh ba ngin beh mynta ka long ban beh krad ia ka duk ka thngan, ka bamsap, ka lah shilliang bad ban pynkhyllem ia ki kynroh kiba pyniakhlad.
Ka Ri Hynniewtrep ka dei ka Ri u soh u pai bad ki kshaid ba noh rymphai, ka dei ka Ri kaba don ki khlaw kiba rben, ki mar poh khyndew kiba kor, ki lum kiba jyrngam ,ka khyndew kaba sei soh, ki hali-ki pyntha kiba sboh bad ka dei Ri ha kaba ki kur ki kha bad ki kher ki mer ki im laitluid, ki ia imlang bad ia bam lang na ka khyndew kur- ka khyndew raid- ka khyndew Hima pateng la pateng. Nalor nangta ki lympung shnong ha kaba ki khynnah-ki samla ki mareh ki kynthih, ki kynhoi ki risa bad ki pynbyrngia ia lade. Niuma, kaba pynnoh mynsiem mynta ka long ba ka Ri ka ngat ha ka shrip jong ka saiή pyrkhat pynlang spah lynnong lynnong bad ha ka khwan myntoi . U Syiem u kmie, ki bakhraw-batri ki la pyndem wait bad ka Dorbar bad ka synshar-khadar tynrai kam dondor don iktiar shuh ha ka Iit ka Hima bad kam lah kyrda ynda haba la tyrsuh ka Saiή Pyrkhat nongwei.
Ka Ri kam duna ha ka rep ka riang, nangta sa ki khlaw kiba pyndap ia u kseh- ki diengthang ban shet ban tiew bad wat ki diengbah dieng san kiba lah ban pom dei por. Hynrei mynta ka wan kynsan ka sur kaba jam kaba pyrta ka Roi ka Par bad ka Ai kam Ai jam. Ka roi ka par aiu? hato ka dei ka roi ka par ka ban kyntiew ia ka rep ka riang, ka koit ka khiah ,ka pule ka dangle ne da kawei pat? Ka ai kam ai jam kaba kumno? Hato kan dei kata ka ai kam ai jam ha kaba u nongrep uba im ja na ki hali kba un iapein noh bad ka kam nongapiing ne nongap jingkhang? Ka saiή pyrkhat nongwei kaba la phrung mynta ha ka synshar-khadar, ha ka khaii-pateng bad ha ka ioh ka kot bad lyngba jong ki ka wan ban tyrwa ia ka jingpynim bad ka jingpynkhiah ha ngi ki Trai Ri Hynniewtrep, hynrei ha shuwa ban iakren ia ka roi ka par kita kiba tyrwa ia ka jingpynim ne jingpynkhiah ki pan na ngi ki Trai Ri bad ki ong, “ai noh ka khyndew, ai noh ka khlaw bad ai noh ki par mawshun, ki par maw uranium bad kumta ter ter. Ki knieh jubor shwa ia ka hali-ka pyntha bad ka khlaw na u nongrep bad kin sa tyrwa ai kam nongapiing bad nongap jingkhang. Kumta yn pynpang, yn pynmong bad yn pynmynsaw shuwa ia ngi, kaba artatien pat ka long ioh ba ym don mano mano ban pynkhiah ia ngi bad yn sa shu ieh shrah kumto ia kane ka Ri ka wait ka stieh bad ka Ri ki khyndai bah ryntieh. Ym lah ban len ba ka Iewbah kaba laitluid (free market) ka thnam bha bad kawei na ki mar khaii kaba iaid Iew bha mynta ka dei ka iadie-iathied khyndew (real estate) bad haba ia kren ia ka jingduh noh ia ka khyndew ha ka Ri Hynniewtrep la ka long ha Lumshnong, Nongjri, Nongtrai, Langpih,Umngot, Wah Kaji, Mawthabah, Nongtalang ne ka New Shillong Township ngi hap ban peit na baroh ki phang. Shi ban, ngi duh ia ka Ri bad ka jinglong trai Ri, ar ban, ngi duh ia ka jingim tynrai kaba laitluid, lai ban, ngi duh ia ka kamai bad ka ioh ka kot bad saw ban, ka dkut noh ia ka jingiadei jong ngi bad la U Thawlang bad ka Iawbei .Ynda haba la die duh ia ka khyndew, ka hali bad ka khlaw ha u Lei thymmai ka roi ka par, sa ka khlam aiu ka ban dang sah ka ban pynsniew ia u kba u khaw, ia u soh u pai bad ia ki lum ki wah. Sa tang ka khlam ka ban pynduk-pyniap thngan, pynkylla phetwir, ka pang ka khrew bad ka sumar pang kaba remdor ka ban pynsat syllang ia ka longing longsem bad ka longbriew manbriew. Hato ngi la kloi ban iakhun pyrshah ia kine ki Khlam thymmai?
Khatduh eh, nalor kiei kiei kiba bun kiba iasnoh bad ka Beh Deiή Khlam, kawei kaba ju khring bha ia ka jingmut jingpyrkhat ki dei ki rot ne ki tabut kiba pynpaw ruh ia ka sap trei kti kaba pnah bad janai jong kito ki briew kiba shna bad oh dur ia ki. Na kawei ka Beh Deiή Khlam sha kawei pat ki rot ne ki tabut ki shat phalang bad pynshai shynna ia ka jinglong jingman jong ka Pyrthei-Mariang bad ka juk kaba ngi im. Lehse ka long kaba dei por ba ki rot ne ki tabut ha kane ka aiom bad ki aiom Beh Deiή khlam ki ban sa wan kin shat phalang ia ki ihsu kiba ktah bha mynta ia ka longbriew manbriew.Kin phalang jingmut halor ka duk ka thngan, ka lah shilliang ha ka ioh ka kot, ka kharai bad ki kynroh kiba pyniakhlad-pyniapher hapdeng ki para kur ki para kha bad para briew. Nangta ki rot ne ki tabut kin siat pharshi ruh ia ka Saiή Pyrkhat pynlang spah lynnong lynnong bad kin ai jingkyrmen ia ka Nia Ruit kaba shong die so thang (soh kthnang) ne ka Kong Diah kaba die ya nem (tyrso) ne ia u Maikhian uba die shyrmit (shynrai) ne ia Kongmem bad Bah hep kiba die juti ha madan bad rud lynti. Ai ba ki rot ne ki tabut kin siat pharshi bad ieng pyrshah ruh ia ki jingma kiba mih na ka jingtih ia u Uranium. Ha phi ki riewdonsap kiba shna bad oh dur ia ki rot- ki tabut ngi kyrpad ba phin sei madan ia ka Saiή Pyrkhat tynrai kaba la phrang thymmai lyngba ki jingoh dur jong phi, ka ban pynkhynniuh ia ka dohnud, ka ban ktik ia ka jabieng bad ka ban pynduh thiah ia ngi.
Ka Beh Dieiñ Khlam Jwai, Ialong, Chyrmang, Tuber wa ha kiwi ki thaw jar i por jar I taiaw da poi,shi sien shi snem ialang kawi ha i thaw shad thaw noh rot wa ioh u duwai phirat ha u Tre Kirot, waroh waroh shirup ia lai sha aitnar wow nguh Blai, ka khlam ka kjut ioh u mait tyrut, ym toh du i kjut man bru, i kjut mariang, i kjut pyrthai- i duk i kyrduh ki wa katni bam duh ki ia ka pyrthai. Ah bei ah pa, phi ki Blai ah phi ki ryngkew ki basa ia i to da. Ka Ka Beh Deiή khlam ka wa em jingmut..
Pastor,
Ka long ka jynthoh kaba ngi kum ka jaidbynriew ngi hap ia pyrkhat ia puson
Ka jingthoh kaba kit jingmut shisha Pastor..