“…iathuh ha ki ba nga la wan jngoh ia ki, bad nga la iohi aiu ki nong Ijipt ki la leh ia ki….Nga la kular ban ialam noh ia ki na Ijipt ha kaba ki shah lehbein,sha kata…. ka ri jong ki Kanaan…”(Eksodos 3)
Kaei ka Eksodos? Ki riewstad Bible ki ong, ka wei ka dei ka jinglaitim ne jinglaitluid jong ki mraw Hebru na Ijipt bad ka jingiaid lyngba ka Duriaw Basaw. Ka ba ar pat, ka dei ka jingmih ne jingphet noh ki mraw Hebru na Ijipt hadien ka jingiap jong ki khun nyngkong shynrang. Ki don ruh ki riewstad kiba ong ba kane ka kynhun ki mraw kam dei tang ki Hebru hynrei ka kynthup ruh ia kiwei de ki Jaidbynriew kiba long mraw ha Ijipt.
Katkum ka Bible, ki pateng jong u Jakob ne ki khun Israel ki la long mraw ha Ri Ijipt, bad ki la shah leh bein tyngeh bad shah pyntrei mraw (Eksodos 1:11) Ka Bible kam shym iathuh mynno kata ka jia, katba ki sla histori kiba shabar ka Bible ki iathuh ba ka jingtei ia ki Nongbah bad kiwei ki jingtei bakhraw ka jia ha ka por jong U Pharo Seti I bad Ramases II. U Pharo Seti I (1305-1290 SK) u la pynkynriah ia ka Nongbah na Thebes sha Avaris bad u khun jong u, u Ramases II (1290-1224 SK) u la pynkylla ia ka kyrteng jong ka Nongbah Avaris sha ka “Iing jong u Ramases” bad dei ha ka por jong kine ki Pharo ba ka Ri Ijipt ka sakhi ia ki jingtei bakhraw bad ka jingpyntrei mraw ia ki Hebru bad ia ki nongshong shnong.
Ka kynhun ki mraw Hebru ka la ieng pyrshah ia ki Pharo bad iakhun ban ioh jinglaitluid. Ia kane ka kynhun la tip ruh kum ka “Kynhun u Moses” bad ha ka jingiakhun ban ioh jinglaitluid ym dei tang u Moses marwei, hynrei ki samla, ki kynthei, ki rangbah bad ki tymmen ki san ki iadon bynta, ki iapyrkhat,ki iapynkhreh bad iatrei lang. Lah ban kdew kyrpang hangne ia ka bynta jong ki kynthei naduh ki nongpynkha khun kiba la ieng pyrshah ia ka hukum u Pharo ban pyniap noh ia ki khun shynrang haduh ka khun u Pharo kaba la pynlait im bad kaba la ri bad pynheh pynsan ia u Moses. (Eksodos 1:16; 2:10)
Ka jingialeh kam dei tang ha Ijipt bad na Ijipt sha Kanaan ka dei ka jingiaid lynti kaba jlan. Kumno yn iaid? Kaei ka ban jia ynda poi ha Kanaan? Kumno yn sdang ia ka jingim bathymmai ha Kanaan? Ka Kanaan kam dei ka Ri kaba loi loi ne ka bym don briew, hynrei ka dei ka Ri kaba la don lypa kiwei pat ki Jaidbynriew kiba la shong shnong. Kine ki lah ban suba sniew bad khang pyrshah ia ka jingwan buhai shnong ka kynhun bathymmai jong ki mraw Hebru na Ijipt. Ha kito ki por ka Ri Kanaan ruh kam don ka jingshong suk, ka jingiakhih paidbah pyrshah ia ki Syiem bad ki Nongsynshar leh donbor kiba synshar ia ki Hima bad ki Nongbah bapher ka jur bha. Ka don ruh ka jingialeh thma hapdeng ki Nongsynshar jong ki Hima-ki Elaka bad kane ka ktah jur ia ki nongshong shnong kiba shah ban khia da ki khajna bad kiwei de ki jingshah thombor. Ha Kanaan ki kynhun kiba ieng pyrshah ia ki Syiem bad ki Khlieh Nongsynshar ki long ki nongrep, ki nongri jingri, ki kamar, ki nongbylla sngi bad ki don ruh ki lyngdoh niam kiba iakhun bad kiba phet rieh sha ki jaka Lum jong ka Ri Kanaan bad hangta ki iahsem lang bad ka kynhun ki mraw Hebru na Ijipt bad hangta ha ki ranab Lum ka Ri Kanaan ki iamir jingmut lang bad saindur ia ka imlang sahlang bad ka Ri bathymmai, kaba laitluid na ki kti jong ki Syiem bad ki Nongsynshar kiba leh bein bad thombor.
Ha u Lum Sinai ka “kynhun u Moses” ka la iateh Jutang bad u Yaweh bad ruh ki iateh hapdeng jong ki. Kane ka Jutang ka long ka jingsdang jong ka jingsain dur thymmai bad da kane ka Jutang ki iateh-iasmai ban pyndem ialade, ym ha kiwei pat ki bor briew ne bor pyrthei, hynrei ha ka bor u Yaweh. Da kane ka Jutang, ka “kynhun u Moses” ka pyndam noh, wat na ki jingkynmaw, ia ka jingsynshar donbor bad ki jingban bein jong ki Pharo bad ia ka imlang sahlang ki nong Ijipt kaba phiah kyrdan bad ba pyniapher hapdeng u mraw bad nongshong shnong . Ka “kynhun u Moses” ka iamynjur lang ban wan hapoh ka Jutang bad ki ain, ki hukum bad ban pyniaid ia ka imlang ka sahlang bad ka synshar ka bishar bathymmai ha ka nongrim jong ka jingialong mar ryngkat hakhmat u Blei. Ia kane ka Jutang ki nam ka Shiphew Hukum bad ka Shiphew Hukum ka batai kumno ban im bad ban pyniaid ia ka jingim. Da kane ka Jutang ka “kynhun u Moses” ka phohsniew, ka mutdur bad shlur ban saindur ia ka imlang sahlang bathymmai.
Ka Eksodos kam long tang ka nongmuna ia ka jingiakhun laitluid na ki bor synshar nongwei, pynban ha kane ka por ba lynsher ka khlam covid19 ka khana shaphang ka Eksodos ka ai mynsiem, ka ai jingkyrmen bad ka pynshlur ruh ia ngi ban phohsniew bad puson kumno ban saindur ne ban thaw ia ka imlang sahlang bathymmai. Ka Eksodos ka iathuh shaphang ka jinglaitluid bad jingiaid lynti ka kynhun ki mraw na Ijipt sha Kanaan. Ha kata ka jinglaitluid bad jingiaid lynti ka kynhun ki mraw ka phohsniew, ka saindur bad thaw ia ka imlang sahlang bathymmai. Lynter ka jingiaid lynti tad haduh ka Ri Kanaan, lyngba ki jingeh bad jingtynjuh ha ka Ri khlaw bad ha kiwei de ki bynta, kane ka kynhun ki mraw ka iai saindur bad pynthymmai ia lade.
Ka jingpang covid19 bad ka jingkhang dam ka la pynjulor ia ka jingim bad ia ka ioh ka kot. Ka jingduh bad jingjulor kiba kham shyrkhei kin jialong ha ki bnai bad snem ki ban sa wan. Kata ka long ka jingktah jong ka khlam, ki jingduh bad jingjulor kiba kham khraw kin sa nang wan bad la lah ruh ban iohi lypa, kum ka nuksa ka jingkyrduh kam, kaba la don lypa, kan nang kiew, ka jingduh kam ne shah beh kam kan jur bad katkum ki khubor kumba lai spah ngut ki la duh kam ha ki jaka jngoh kai ha Sohra bad napdeng ki phew hajar ngut kiba la wan phai sha ka Jylla, katno spah ngut ki dei kiba la iehnoh ia ka kamai kajih ha kiwei pat ki Jylla? bad katno ngut na ki ki la lah ban trei da kiwei pat ki kam? ka die ka thied ha ki iew ki hat kan nang hiar bad namar ka jinghiran ka bor thied bor pet jong ki briew kan nang tlot. Ei ba tip ioh kan don sa ka jingshah khate tulop ha ki kam Sorkar bad kiwei de? Ka jingiap thngan ruh kane ka la tied jingkhang.
Ha kane ka khlam ka paw shai kdar ba ki nongshong shnong ba rit ba ria bad ki rangli ki juki kim don jaka bad ym don ba niewkor ia ka jingim jong ki. La iohi kumba kim dei shuh ki trai shnong kiba don kajuh ka hok ban kamai bad ban im ka jingim ba dap kyrhai. Lah ban ong ki la kylla long tang kum ki briew kiba shu ap ia ka jingsngew synei ne jingleh isynei kiwei pat lane kiba shu ap ia ki jingbam kiba hap na ka miej bam jong ki bakhraw kyrdan, ki heh saipan bad la iohi ruh kumba kim don shuh ka hok ban im kum kiba iaryngkat ha khmat ka Riti Synshar bad ka Ain. Ki don ki khep ba ka paw ruh ka jingpeit shilliang khmat bad ka jingpeit ibein ia ki nongbylla sngi, ki nongkhaii ba rit bad ia ki nongdie madan. Namarkata ka daw, ka khlam ka dei ban kyrsiew thiah ia ngi ki nongshong shnong, khamtam eh ma ngi ki riewmadan ngi dei ban kyndit bynriew ban iawan bad iamir jingmut lang, ban puson, ban phohsniew, ban saindur bad ban thaw ia ka imlang sahlang kaba thymmai. Ka Eksodos bad ki mraw Hebru hyndai ki dei ban hikai ia ngi ha kane ka bynta.
Ki riewstad Bible ki ong ba ka jingiathuh khana shaphang ka Eksodos ka iasnoh bad ka ‘tien tynrai Hebru, ka “anawim” bad kane ka kyntien ka mut, ban shah ban bor ne ban shah pynlwet. Ha kiwei pat ki kyntien lah ban ong ba kane ka thew ia ka jingshah ban bein bad jingshah pynlwet ka met ka phad, ka jingshah pynshitom ka jingmut jingpyrkhat kaba ktah jur ruh ia ka mynsiem. Ha ka jingiathuh khana shaphang ka Eksodos ngi iohi shai kdar ba u Yaweh ne u Blei u don ha ka liang jong kiba shah ban bein, kiba shah pynmong bad kiba shah pynlwet bad u Blei u ieng na ka bynta jong ki, u iada bad pynlaitluid ia ki. Kumta u Blei u pynbna, “Nga la iohi haduh katno la pynshitom bein ia ki briew jong nga ha Ijipt; nga la iohsngew ruh ba ki ud ban iohlait noh na ki nongpyntrei mraw…bad kumta nga la wan ban pyllait ia ki na ki nong Ijipt…” (Eksodos 3:7-8)
Hapdeng ka Migdol bad ka Duriaw Basaw ka “kynhun u Moses” ka la shaiong bad kam tip shuh shano ban iaid? Hynrei ka hukum na u Yaweh ka long ba kin nang iaid shaphrang. Ka khlam ka la pynjulor bad pynshaiong hi ngit, hynrei kane kam pat dei kaba kut jong ka jingim jong ngi. To ngin iawan bad iamir jingmut lang, ngin ia phohsniew bad puson lang, ngin iateh Jutang hapdeng jong ngi bad ngin saindur ia ka imlang sahlang kaba thymmai.
“…lada u Blei u long na ka bynta jong ngi, mano ba lah ban ialeh pyrshah ia ngi?”
Amen
Be First to Comment