Ka Jingїadei Ka Baibl Bad Ka Imlang-Sahlang/Ka Synshar-Khadar

Lada ngi pyrkhat ba ka Baibl kam don jingїadei bad kiei kiei kiba jia ha ka jingim hangne ha pyrthei, kata te ngi la lait sharud. Lada ngi pyrkhat ba ka Baibl ka dei ka Kot Bakhuid kaba thoh tang na ka bynta ka jingim ba kynja mynsiem bad tang na ka bynta ka jingim sha Bneng bad kam don jingїasnoh bad ka jingim hangne ha pyrthei, kata ruh ka la bakla.

Ka Baibl ka dei Kot Bakhuid kaba їathuhkhana ia ki jingjia kiba la jia hangne ha sla khyndew naduh ki por kulong kumah. Ki khanatang, ki ai dak ai shin bad hikai ia ki pateng bynriew kumno ban im ban san hangne ha pyrthei. Kumta kawei ka pateng bynriew hadien kawei pat ka pule, ka duriap, ka pynshai shynna bad pynїadei ia ka Baibl bad ka por ne ka juk ba ki im. Ha kiwei pat ki kyntien, ka Baibl ym dei tang ba ka dei ka ktien kaba im, hynrei na kawei ka pateng sha kawei pat ki khun bynriew ki їai-їalap bad їai-їakren shaphang jong ka; ki pynim bad ki pynkren briew ia ka bad ka Baibl ka їai ai jingtngen bad jingkyrmen ia kiba bun.

Katkum u Anthony R. Ceresko, “ka jingpule ne jingpynїadei ia ka Baibl bad ka por ne ka juk ba ki khun bynriew ki im kam dei kaba thymmai. Haduh mynta ngi ju їohsngew ia ki nongїalap ne nongїathuhkhana na ka Baibl ba ki ju ringdur ia ki sermon ne jingїalap bad pynїadei bad ka por ba ki im”. Une u riewstad theology u ai artylli ki nuksa, kawei ka dei ka jingrwai kaba pawnam jong ka Balang ha ka juk “Middle Ages” ne ka juk kaba hapdeng ka spah snem kaba san bad kaba khatsan hadien u Khrist, kaba kyrteng “You are all beautiful, O Mary” bad kane ka dei ka jingrwai їaroh ia ka Mary ka kmie u Jisu. Їa kane ka jingrwai la sot bad pynwandur na ka Kitab jong ka Judith 15:9 bad ka dei ka jingrwai shaphang ka Judith ka riewkhraw jong ki Jiw. Kaba ar, ha ka Gospel u Mathaїos 3:4, la їathuh bad batai shaphang ka dur ka dar bad ka riam ka beit jong u Їoannis u nongpynbaptis- “Їa ki jaiῆ jong u Їoannis la shna da u sῆiuh jong ka ut; u la panpoh da u panpoh snieh ha ka syngkai jong u…” U Mathaїos u pynїasyriem bad pynїadei dur ia u Їoannis bad u nongїathuhlypa Elijah- “U long kumno uta u briew?” u Syiem u kylli. U phong ka jingkup kaba la shna na ki snieh mrad, ia kaba la teh da u panpoh snieh…” (2 Ki Syiem 1:7-8).

Ki riewstad Baibl ki shem ba kane ka jingpynwandur, ka jingpynshai shynna thymmai bad jingpynїadei ia ki khanatang jong ka Baibl bad ka juk ne ka por ba ki briew ki im ka la їarap ban pule bad sngewthuh ia ka Baibl bad khamtam eh ban sei madan ia ki symboh ne saiῆ pyrkhat ne ka theology jong ka. Ha kine ki spah snem kiba la leit noh ki riewstad Baibl ki la pyndonkam ia ki buit thymmai ban pule bad wad bniah halor ka Baibl bad ki khanatang jong ka. Da ki buit bad rukom pule kiba thymmai ki riewstad ki peit na baroh ki phang bad ki shem ba ki don shibun ki bor kiba la їadon bynta ha kaba pynwandur ia ka Baibl, kita ki long, ka jingkhih jingksar jong ki briew ha ka imlang- sahlang, ka synshar-khadar bad ka khaїi-pateng. Ki khanatang ki їathuh ia ka jingїakhun bad jingїaksaid jong ki briew ha kine ki jylli lyngba ki hajar snem. Kawei na ki jingpule bad jingwad bniah kaba khraw ka dei jong u Norman Gottwald ha ka kot, The Tribes of Yahweh bad une u stadpyrkhat u la pynshong nongrim ia ka jingpule bad jingwad bniah jong u halor ka jingshem jong uwei pat u riewstad, u George Mendenhall uba la pynmih pyrthei ia ki jingshem jong u ha ki snem 1960. Une u riewstad u la pule bad tih bniah shaphang ki khun Israel katkum ki khanatang ha ka kitab Nongbishar. U la pyndonkam da ki buit wad jingtip kiba thymmai bad shem ba ka khanatang shaphang ki khun Ri Israel ha ka kitab Nongbishar ka dei ka khana shaphang ka jingpyrshang jong ki khun Israel ban thaw bad tei ia ka imlang-sahlang, ka synshar-khadar, ka trei ka ktah bad khaїi-pateng kaba thymmai ha ka Ri Kanan ha ki spah snem ba khatlai ter ter haduh kaba khatwei ha shuwa u Khrist.

Ka Baibl ka dei ka Kot Bakhuid kaba ithuhpaw bad kren shaphang ka imlang-sahlang kaba hok, ka bym ῆiew shilliang khmat bad ki briew ki ia long ryngkat dor. U nongrwai Salm u rwai- “To hikai ia u Syiem ban bishar da ka hok jong me, A Blei;..ba kumta un synshar halor ki briew…da ka jingbishar hok bad synshar ia kiba la shah ban beiῆ da ka hok…Ai ba u Syiem un bishar hok ia kiba duk; ai un їarap ia kiba kyrduh bad un jop ia ki nongban beiῆ jong ki” (Salm 72:1-4)

Ki katto katne ki jinghikai bad nongrim jong ka Baibl kiba їadei bad ka imlang-sahlang, ka synshar-khadar bad ka trei ka ktah:

  • Ka Koit ka khiah– U Jisu u їalap shaphang ka “universal health care” lane ka koit ka khiah bad ka sumar pang na ka bynta ki nongshong shnong salonsar. Ym tang ba u їalap, u Jisu u leh ruh da ki kam bad u pynkhiah ia ki briew kiba pang ba khrew. Kumta, “…u la leitnoh na kata ka jaka, bad bun ki briew (ki riewpaidbah, ki rangi ki juki) ki la bud ia u. U la pynkhiah ia kito baroh kiba pang” (Mathaїos 12:15)
  • Ka Bainong kaba biang briew ia ki nongtrei-nongbylla sngi– ka Baibl ka hikai bad ban jur ba ki nongtrei-nongbylla sngi ki dei ban їoh ka bainong sngi kaba biang briew kaba ki lah ban im bad pyndap ia ka їing ka sem. Lynter, u Jeremaiah u pynrem ia kito kiba ban beiῆ ia ki nongtrei nongbylla sngi-“ Long ba la tim ia u briew uba tei ia la ka їing da ka jingbymhok, bad uba pynheh pyniar ia ka da ka jingleh bymhok; uba pynlong ia la ki para shnong ban trei khlem kam, bad u bym siew bainong ia ki…Hynrei me lah ban їohi tang ia la ki jingmyntoi shimet; me pynїap ia kiba lui lui, bad me ban beiῆ tyngeh ia ki briew” (Jeremaiah 22:13, 17)
  • Ka roi ka par kaba kynthup lang ia baroh ki nongshong shnong (inclusive growth)- Ka kitab Lebitekos 25:35-36, ka kren shai- “Lada uno uno uba shong marjan bad phi u kylla duk bad um lah shuh ban kyrshan hi ia lade, phi dei ban їarap ia u…khnang ba u lah ban їailong u para marjan jong phi”.
  • Ban ῆiewkor bad ῆiewburom ia ki nongtrei-nongbylla sngi bad ia ki para briew– Ka Baibl ka hikai- “Wat shukor ia u shakri uba bylla, uba duk bad uba kyrduh, la u dei u para Israel lane u nongwei uba shong ha ki shnong jong phi” (Deuteronomi 24:14).

Kitei haneng ki lah ban long ki nongrim bad nongmuna ban tei ia ka imlang-sahlang kaba ia ryngkat dor bad ka bym lah shilliang ha ka bor bad jingїoh hapdeng ki nongshong shnong. Halor kitei ki nongrim lah ruh ban pynїeng ia ka synshar khadar kaba hok, kaba ai jingkheiῆ, kaba skhem bad kaba ai jingkyrmen. Ka nongrim jong ka trei ka ktah, ka roi ka par bad ka їoh ka kot ka dei ban long ka jingῆiewkor,jingῆiewburom ia ki nongtrei nongbylla bad ia ki para briew. Ki briew kim dei ki mar ki mata bad kim dei ruh ki mraw.

Ki don kiba pynksan ba ka saiῆpyrkhat “capitalism” lane kata ka rukom treikam ne rukom khaїi kaba laitluid khlem shah teh kyndon ka la pynroi ia ka spah ka phew jong ki Ri bad ki nongshong shnong bad ka la pynaram ruh ia ka jingim. Ha kajuh ka por kane ka saiῆpyrkhat “capitalism” ka aihuspai ia ki nongkhaїi heh saipan bad ki khlieh nongsynshar. Ka pynsat syllang ia ka jingim briew bad pynjulor ia ka mariang- ka la pynkha roi ia ka jingduk-jingkyrduh, ka spah ka lang tang shijaka ne tang ha ki katto katne tylli ki longїing bad kynhun. Ka la wanrah ia ka jinglah shilliang kaba shyrkhei, ka la pynkha ia ka kharai bah ha ka imlang sahlang bad hapdeng uba duk bad uba riewspah. Ym tang katta, ka la pynlong rukom bad pynlong aiῆ ia ki kam bymman, ki kam lehjubor bad ki jingban beiῆ ia ki para briew. Ka la plielad ia ka bamsap bad pynkynrei ia ki riewkhwan myntoi shimet. Ha ka kyrteng jong ka roi ka par la pynjot ia ka mariang, la thombor bad khῆoit ia ki nongtrei-nongbylla. La pynlwet ia ki shyieng tyrpeng bad budlum jong ki rangli ban pynkhraw ia ka longspah jong ki katto katne ngut.

Kumba laispah snem tam mynshuwa la pyndam ia ka jingkhaїi mraw ia ki briew, hynrei mynta ha kane ka juk ka jingkhaїi mraw ka la wan paw ha ka dur kaba thymmai bad ki don ki khep ba la pynksan bad pynskhem da ki aiῆ. Ki aiῆ/policy thymmai jong ka Sorkar kiba syngit ia ki hok bad nongkynti jong ki nongtrei-nongbylla ki la nang jyllei bad ki aiῆ kiba pyrkhing bad khanglad ia ki nongtrei-nongbylla ban їakhih bad їakhun kin їalam sha ka jinglong mraw.

Kumta u prophet u dumok, “Phi la lute ia ki bri sohwaiῆ bad ki їing jong phi ki dap da kiei kiei kiba phi la shim na kiba duk. Phim don hok ban khῆoit ia ki briew bad ban shim kabu ia kiba duk…” (Isaїah 3:14-15)

Ki jinghikai bad ki khanatang jong ka Baibl ki dei kiba im bad dei ruh ban pynim bad pyntreikam ia ki ha kane ka juk. Ngi dei ban kam kynti ia ka synshar-khadar bad pynїoh ia ka synshar bad ka bishar hok. Ka roi ka par ka dei ban kdup bad kynthup lang ia baroh. Ngi dei ban tei ia ka imlang-sahlang kaba shngaiῆ bad kaba ia ryngkat dor bad pynїoh ha ki briew ia ka jingkoit jingkhiah bad ka jingim ba pura.

Amen

Raiot

Subscribe to RAIOT via Email

Enter your email address to subscribe to this blog and receive notifications of new posts by email.

Join 15.7K other subscribers
Kyrsoibor Pyrtuh Written by:

Kyrsoibor Pyrtuh is a pastor interested in intersection between theology and social power

Be First to Comment

Leave a Reply