Ki Jingbha Bad Jingeh Ba U Snem Thymmai Un Wanrah

“A! Blai Tre Kynrad kawa chadien map, kawa chakhmat-chaphrang їarap…Bad haduh kane ka sngi U Trai u la їarap ia ngi.”

Ngan ym klet ia ka khubor Snem Thymmai jong I Rev B.D Pugh ha ki snem 1980 kaba i їathuhkhana ia ka jingїaseng shaphang u Blei Janus jong ki nong Rom hyndai. Bun phew snem ki la їaid, hynrei nga kynmaw kyndiang ba I Rev B.D Pugh I їathuhkhana ba u Blei Janus u don ki khmat na shadien bad na shakhmat ruh kumjuh. Ar tylli ki khmat ki peit shadien bad ar tylli ki peit shakhmat bad ha ka jinglong khynnah ngi sngewlyngngoh, ngim sngewlah ngeit bad kumta ngi їarkhie shaid.

U Blei Janus u dei uwei na ki blei jong ki nongshong shnong jong ka Nongbah Rome hyndai bad u dei u ‘Lei ar khlieh, kawei ka khlieh ka phai shadien bad kawei pat ka peit shakhmat. Ka dur jong u Blei Janus ka long thik kumba la batai ba u don ki khmat na shadien bad na shakhmat bad katkum ka jingngeit ka long ba ki khmat kiba na shadien ki peit ia ka mynnor bad kiba shakhmat pat ki їohi ia ka lawei. Ha u Blei Janus ka mynnor ka bteng sha ka lawei, ka lawei kan ym lah їeng khlem ka mynnor bad ka mynnor ruh kam don jingmut khlem ka lawei. U Blei Janus u dei u Blei uba kongsan ha ka nongbah Rom namar ba u kdew bad pun lynti hapdeng ka mynnor bad ka lawei bad ha ka kti kamon u bat ia u diengduh bad kdew ia ki nongїaid lynti ba kin їaid ha ka lynti kaba beit.

Ka khanatang shaphang u Blei Janus ka long ba u dei u Blei jong ka jingsdang, ka jingkylla ki pateng bad u dei ruh ka jingkhang. Ki khanatang ki їathuh ba u Blei Janus u long uba kongsan namar ba u kdew bad pun lynti hapdeng ka ka thma bad ka jingsuk. Ka thma bad jingїaumsnam ki pynkynmaw ia ki nongshong shnong ba ka jingsuk ka long kaba kongsan. Ka thma ka hikai ruh ia ki briew ban tei pat ia ka jot ka pra ha ka nongrim jong ka hok bad ka jingshisha. Ka thma ka hikai ia ki briew ban їashong suk, їaῆiewkor bad burom kylliang. Kumta u Blei Janus u pun lynti hapdeng ka thma bad ka jingsuk, u “Lei Janus na shadien u їohi ia ka jingjot, ka jingjulor jong ka jingim bad na shakhmat pat u peit sha ka lawei kaba suk, kaba bha bad kaba dap kyrhai.

Ki snem ki leit, ki snem ki wan bad kumne ha kaba sdang jong u snem 2022 ngin shim ia ka por ban phai dien sha ka mynnor bad khamtam sha u snem 2021 uba dang shu leit noh bad ha kajuh ka por pat ngin peit shakhmat da ka jingngeit bad jingkyrmen ba ka jingim kan nang kham bha.

U snem 2022 u long ruh uba kongsan ia ka Jylla Meghalaya bad ki nongshong shnong jong ka namar ka Jylla kan kynjoh Sanphew Snem ka rta kum ka Jylla ba pura. Hoid, sanphew tylli ki snem ki la їaid bad ngi dei ruh ban buh jingkylli, haduh katno ka Jylla ka la roi? Haduh katno ki nongshong shnong ki la man bha? Ki la shong suk bad shong shngaiῆ? Ki la khiah krat? Ki la bit la biang ka kamai kajih? Bad Nangne shano ngin їaid?

Ha kawei pat ka liang ngi sngewnguh bad ai burom ia ki longshuwa kiba la trei minot bad shah shitom ban thaw bad saiῆdur ia ka Jylla. Dei halor ka syep bad ka jinglen lade jong ki ba ngi rakhe bad lehkmen lehrisa mynta.  Ka long pat kaba sngewdiaw ba ha ki snem kiba la leit noh la pynduh bad pynjot la jan baroh ki bynta kiba ki longshuwa ki la tei na ka bynta jong ngi bad ki pateng ban wan. Ka mariang ka la jot pathar, ka imlang sahlang bad ka їoh ka kot ki lah shilliang, kiba duk ki nang duk tasam, kiba riewspah ki nang khie ka spah shimet, ki kynthei ki shah kynthoh beiῆ, shah shoh shah dat bad shah leh be ijot. La pynjngut bad pynpyut plak ia ka synshar-khadar da ka bamsap, ki kam pynїap bad shohnoh briew.

Ka Sorkar ka la kyndeh bad pynkhreh ban rakhe pura ia ka jingdap Sanphew Snem ka Jylla. Ki prokram bapher bad ka phuh ka phieng kin jyllei ha ka jingrakhe, hynrei hapdeng ka phuh ka phieng, ki jingeh, ki jingjynjar bad jingkordit jong ki nongshong shnong kin їai ud bad ka Jylla kan ngam sha ῆiamra lymda ngi pynbeit ia ki kynrum kynram, ngi pyndam ia ka bamsap bad pynduh ia ki kam pynїap bad shohnoh briew.

Ki jingeh kiba la don lypa ha ka Jylla kin їai bteng ban pyndik bad pynthut ia ka trei ka ktah bad ka shong suk shong shngaiῆ ha ka Jylla. Ka jingduk bad jingkyrduh kam ki lah ban pynim biang ia ki kynhun kieng atiar bad ki lah ruh ban pynkha ia ka kynhun jong ki riew runar ki ban leh ia ki kam pyntriem, ki kam tuh, ki kam shukor, ki kam rahbor bad pynїap briew.

Ka shong shuk shong shngaiῆ ka long kaba kongsan, hynrei ha ki khydiat snem kiba la leit ka la thut shikatdei bad ka la ktah ia ka kamai kajih, ka trei ka ktah bad ka їoh ka kot jong ki nongshong shnong. Shi sien pyrkhat ka long kaba phylla haba khyndai phew san na ka shi spah (95%) ki shuki hapoh ka Їingdorbar Thaw Aiῆ ka Jylla la mang kyrpang na ka bynta ki trai ri ki trai muluk, wat la katta ruh ka Jylla bad ki trai shnong ki im hapdeng ka jingsheptieng. 

Hoid, ki don ki mat ki jura kiba donkam ban pdiang bad їatai da baroh ki nongshong shnong. Kaba kham kongsan ka long ban bishar hok ia ki bad ban leh thikna halor ki nongrim kiba skhem bad ki jingshisha. Kum ka nuksa, ka Punjabi Line ha them їewmawlong ka dei ka ishu kaba lah ban pynmih ia ka jingїaumsnam kaba shyrkhei, kumta ngi dei ban їakren shai bad їatai bniah halor ki nongrim ka history. Ki Mazabhi Sikhs kiba la shong shnong pateng la pateng naduh ka por ba la kynriah ia ka Head Quarter jong ka Sorkar Bilat bad ba la thaw ia ka Municipal Station ha Shillong ha ka snem 1878, ki don ka hok ban їoh ka jingїada bad jingїarap kaba shong nia bad shong aiῆ. Nalor nangta, ia katei ka jaka dei ban pynbha-pynitynnat shuh shuh na ka bynta ki jingmyntoi jong ki riewpaidbah salonsar. Kumta ngi dawa ba ha katei ka jaka dei ruh ban thaw ia ka jaka ap bus, ka jaka ri khyllung, ka jaka sumar pang paidbah, ka їew na ka bynta ki nongdie madan bad kumta ter ter. Phewse haduh mynta ka Sorkar kam kren shai kan leh aiu ia katei ka jaka? Bad ym don ba tip don aiu hapoh ka kaiphot jong ka High Level Committee? 

Ki kam khajia pud bad ka Jylla Assam kin ym jah lymda ngi shah skhor, ngi bishar bad shim ki rai ki ban pynmyntoi ia ki paidbah kiba shong ba sah ha ki jaka khappud. Ha kiwei ki kyntien, yn lah ban weng ia ki jingeh bad jingїa khajia pud tang lyngba ka jingїakren-jingїasngewthuh jingmut hapdeng ki briew kiba shong shnong ha ki khappud. Nalor ki kot ki sla kiba pyni bad kdew ia ki pud ki sam, kaba kongsan ka long ban ai jingkyrshan ia ki shnong ki thaw ba kin thaw ki lad ki lynti ban wanrah ia bhalang, ka roilang ha baroh ki liang bad ban kyrshan ia ki kam pynroi kiba long shisha ka jingmyntoi ia ki paidbah nongshong shnong ha ki jaka khappud.

Ki trai ri trai muluk ka Jylla ki sheptieng їoh ba kiwei pat ki jaidbynriew heh paid kin tyllep ia ka jaidbynriew rit paid bad ia ka kolshor ne dei riti jong ngi. Ňiuma, kata ka jingsheptieng kam dei pat ban pynbor bad pynlong ia ngi ban shlei da ka jingisih ne jingїashun jaitbynriew. Ym don kano kano ka jingeh kaba ym lah ban weng hapoh ka Riti Synshar ka Ri. Ka Riti Synshar ka long kaba lah ban pynkylla bad pynїaid shaphrang katkum ka jingdonkam ki jaka bad jingkylla ka por. Lah ban їakren-їatai bad їakhun ban їada bad pynneh ia ka jinglong tynrai jong ngi. Hateng hateng la ju pynїasnoh ia ka jingwan rung jong ki nongbylla na bar Jylla bad ka jingtieng ba ki lah ban tyllep ia ka jingdon briew. Halor kane ym don jingeh ban thaw ia ki kyndon aiῆ kiba skhem ban tehlakam bad ki ban burom bad їada ia ki hok jong ki kum ki nongbylla sngi. Їa kane lah ban leh katkum ki aiῆ (Labour Law) kiba la don lypa bad ka Riti Synshar.

Ha baroh ki liang ka Jylla ka long sha trai duh, naduh ka koit ka khiah, ka pule dangle bad ka їoh ka kot. Ki dak jingkheiῆ kiba kdew ia ka jingїap ki khynnah kiba hapoh san snem ka rta bad jingїap ki kynthei ha ka por ba pun bad kha ki long kiba shyrkhei ha ka Jylla. Ka pule puthi ka la hiar bad ym tang ba ka hiar ka long kaba remdor bad mynta lei ka la kylla long ka lad kamai spah.

Ki nongshong shnong ka Jylla kin rakhe ia kata ka jingphohsniew bad jingithuhpaw kaba la pun da ki longshuwa slem bah naduh shuwa ba ka Ri India kan laitluid. Ka jingphohsniew ban synshar hi, ban pynїaid hi ia ki kam ki jam katkum ka jinglong tynrai ka jaidbynriew, ban kyrshan hi da lade їalade, ban kyntiew ia ka jingim bad ban pynneh ia ka mariang. Mynta kumne ha ka lyngkhuh snem ba Sanphew ki jingeh, ki jingduh lad, ka jingkyrduh kam, ki jingpang, ka jingduk bad ka jinghiar kyrdan ha baroh ki liang ki paw pen ryngkew, ki peit matsuh bad tynruh pyrshah ia ngi.

Sa tang shi snem tam nangne ka Jylla kan jied ia ki nongthaw aiῆ ki ban mihkhmat hapoh ka Їing dorbar thaw aiῆ. Lada ngi dang їakmen toh hoh bad shim ba ka kam jied nongthaw aiῆ/nongmihkhmat ka dei tang ka kam sam pisa ne sam marbam mardih ne sam kombor ne tiar. Kaba mut ba u/ka nongmihkmat ne kita kiba angnud ban long nongmihkhmat ki don ban pynbiang pisa ne ki tiar ki tar ha man la ki їing їapbriew ne їingkhawai ne hospital ban pynthied dawai ne kiwei ki lat. Lada ngi kubur ia kane ngi їashim bynta lang ha ka pop pynthame bad shukor briew kaba la buh ia ka Jylla ha kane ka jinglong kordit kaba mynta. Lada ngi kubur ngi buh ruh ia ki pateng ki ban wan ha ka jaka khrai khlieh.

Amen

Raiot

Subscribe to RAIOT via Email

Enter your email address to subscribe to this blog and receive notifications of new posts by email.

Join 15.7K other subscribers
Kyrsoibor Pyrtuh Written by:

Kyrsoibor Pyrtuh is a pastor interested in intersection between theology and social power

Be First to Comment

Leave a Reply