Ka Wat Ba Ar Jong Ka Khlam Covid19 Bad Katto Katne Ki Jinghikai Na Ka Baibl

Ngan їai ban ia kane kawei, ba ka khlam Covid19 ka la pynjulor ia ka jingim baroh kawei. To ngin pdiang ia kane ka jingshisha bad ngin ym long kum ki ‘lang matlah bad ngin ym long syntan khnang ba ngin ym buh ia ka lawei ki khun ki kti ha ki jingeh kiba kham khraw.

Ha kane ka por ngi kynmaw burom bad duwai kyrpang na ka bynta kito kiba la khlad na ka khlam, hynrei mano pat ban syrpai ia ka dohnud kaba pait jong ki khun kiba la duh noh ia ka kmie ne u kpa? bad mano pat ban kyrshan ia ka jingim jong ki nangne shakhmat? Ka long kaba pang mynsiem ban tip ba na i jingkhang їit ka khun ne u khun rit kiba dang lui lui kin jngoh khatduh ia kaba sah jong ka kmie ne u kpa bad pyrta “bye bye mei”. Ngi duwai kyrpang na ka bynta jong ki, hynrei ka long pat ka jingduh kaba ym don ba lah ban mihpli.

Lehse ngi pyrkhat ba ka jingpynjulor jong ka khlam ka jia bad ktah tang mynta ha ka por ba khangdam ha kaba ngim їohlad ban leit kamai. Hoid ngi sheptieng ruh shikatdei їohba ngi їapthngan namar bym їohbylla. Kumta baroh ngi їasngewlem, ngi їamareh-ngi їakyndeh bad pynnoh shi kham ar kham lane shi kilo ar kilo ki jingbam ban їarap bad їakyrshan kylliang. Hato tang ka jingsngewlem bad ka jingnoh synῆiang shi kilo ar kilo ka la biang?

Ka jingduhnong bad jingjulor ha ka kamai kajih bad ka їoh ka kot ka long kaba shyrkhei. Kane ka jingjulor kam ktah tang mynta, hynrei ha kine ki shiphew, ki arphew snem ki ban wan ka jingduk-jingkyrduh kan nang ban khia bad nang jur na ka daw jong ka khlam. Tang ka nuksa, ha shuwa ka jingkhang dam ha ka snem 2020 ka kamai kajih bad ka їoh ka kot jong ki nongdiemadan ha ka shi sngi kam duna ia ka Rs 2000/ (ar hajar tyngka). Kaba mut ba Rs 2000/ ha ka shi sngi ka pisa ka khih ka tyllun ha ka die ka thied jong uwei pa uwei ne kawei pa kawei ki nongdiemadan ne kata ka “daily turnover”. Ka Meghalaya &Greater Shillong Progressive Hawkers and Street Vendors Association, ka sengbah ki nongdiemadan ka don ym duna ia ka khatsan spah (1500) ngut ki dkhot kiba kamai na ka kam die jingdie ha madan bad lada kheiῆ jingkhieῆ RS 2000 x 1500 ngut ka long Rs 3,000,000/ ka “turn over” lane kumba lai phew lak tyngka ka pisa ka khih, ka tyllun ha ka die ka thied ha ka shi sngi bad ha ka shitaїew kan long kumba Rs 21,000,000/ (ar klur).

Ha ka snem 2020 ka jingkhangdam ia ka їaid ka їeng bad ka kamai kajih ka la neh ym duna ia ka san bnai bad wat hadien ba la plie ruh ka la shim por sa katto katne bnai ba ki nongdiemadan kin їohlad ban shong kamai. Ka jingduh-jingjulor ka la long da ki phew ne spah klur tyngka ha ka snem 2020 bad ngin duhnong biang da ki spah klur tyngka ha kane ka wat ba ar jong ka khlam. Hangne ngim pat їakren ia ka kamai kajih jong kiba khraw ka baiseng baidang, hynrei tang ia ka kamai kajih jong ki nongshong shnong kiba don ha trai duh jong ka pyrnon bad lah ban shem ba ka jingduhnong bad jingjulor ka la long da ki phew bad spah klur.

Mynta kumne ka jingkhangdam ka dang їaid bad ngim tip lano kan kut ne lano yn plie biang ia ka kamai kajih bad lada plie ruh kan long kumno? Hoid ngim pat їakren ia ka jingjulor bad jingduhnong jong ki mar rep bad ka jingduh kamai ki nongrep. Nangta, ki samla kiba sengkam ne treikam lajong, kiba pynїaid dukan bad kiwei ne ki “Small and Medium Scale Business”. Nga їeh ha ki samla pule economics ban leh ka khanasamari kaba thikna halor kane ka bynta bad kan їarap shibun ban tip ia ka jingjulor khnang ba yn lah ban puson bad pyrkhat ia ki lad ki lynti ban khyllie pat.

Kam long kaba suk ia ki nongshong shnong ka Jylla ban khyllie pat na ka jingjulor kaba ka khlam covid19 ka la tangon pynjot ia ka kamai kajih bad ka їoh ka kot. Ka jingdon pisa ki briew ka la nang stait bad kane ka ktah ia ka bor thied bor pet, nalor ba la kynton lypa ka jingduk naduh ki arphew bad sawphew snem mynshuwa. Lashai ynda la kynjah ka khlam bad ynda la plie biang ka trei ka kktah, ki briew da kaei kin thied ia ki jingdonkam jong ki? Kiba die jingdie ne kiba khaїi ruh kin die їano? Kum ka nuksa, lada ki briew ki pynduna ka bam kan buh jingeh bad ktah ia ki nongrep kiba die mar rep bad kiwei kiba die marbam, khlem pat їakren ia kiba die jaїn ne kiwei pat ki mar ki mata. Kumba ka long mynta ki don bun ki nongshong shnong kiba la sdang ban pynduna ia ka bam ka dih bad kim lah shuh ban pyndap namar ba ki la shu shong khlem kamai da ki bnai. Kaba ktah eh ia ki longїing ka long ba ki kmie ki kpa mynta ki la sngewsyier ruh ba kumno kin kyrshan skul ia ki khun ha ki snem ki ban wan? Bad kane kan ktah kumno ia ka roi ka par jong ka imlang sahlang.

Nalor nangta, ka jingkyrduh kam, ka jingduh kamai, ka jingduk bad jingthngan ki ktah jur ia ka bor pyrkhat bad ki pynkha ia ki jingpang jabieng. Mynshem snem tang mar їasdang ka jingkhangdam ka seng Indian Psychiatry Society ka la pynlong ia ka jurip ha ka Ri bad la shem ba tang hapoh shitaїew jong ka jingkhangdam ka jingshitom jabieng ne bor pyrkhat jong ki briew ka la kiew haduh 20% (arphew na ka shispah). Ki riewstad ki batai ba ki jingpang jabieng kiba ktah ia ka bor pyrkhat kin nang jur ha ki bnai ban wan na ka daw ka jingkhangdam.

Kito kiba pang bhur ne kiba їohksuid kiba u Jisu u pynkhiah ki dei kiei? Hato ka dei shisha ba ki rung ki ksuid hapoh jong ki bad ba ki shah teh shah khum ha ki ksuid ki khrei? Kaei kata ka jingpang bhur? Ngi tip ba ka jingpang bhur ka dei kaba ktah ia ka bor jabieng ne bor pyrkhat bad ki briew kiba pang bhur kim tip shuh їalade, ki pyrkhat kulmar, kren kulmar bad leh kulmar. Lehse don shibun ki daw kiba pynkha ia ki jingpang kiba ktah ia ka jabieng- ka jingduk, jingduh kamai bad jinghiran ka їoh ka kot. Ngi shait їohsngew ruh ki khubor shaphang ki nongrep kiba shim noh ia la ka jong ka jingim ne kita “farmer suicide”.

U Jisu u pynkhiah ia uba shong ksuid ha ka shnong Gadara (Lukas 8:26-39) bad ha kane ka khanatang la pynpaw ia ka dur kaba sangsot jong u, um shym la im shuh kum u briew, ym don shuh mano mano kiba pdiang ne kheiῆ ia u kum u briew bad ka jingmut jingpyrkhat kam beit shuh “…Lah slem bah une u briew u la leit khlem phong jaiῆ bad um mon ban shong ha їing, hynrei u la pynlut por ha ki krem jingtep”. (Lukas 8:27) Ka jingpang bhur ka ktah ym tang ia ka bor pyrkhat, hynrei ia ka jingim pura bad kumta ka jingpynkhiah ia ka jingpang ksuid ka mut ban buh biang ia ka jingim ba pura ha u briew ne ka briew.

Ka Baibl ka hikai shaphang ka jingim ba dap kyrhai- ha ka Gospel u Їoannis 10:9-10 U Jisu u kren shaphang ka jingim ba dap kyrhai bad u ong, “…uno uno uba rung shapoh da nga un їoh im; kin rung shapoh bad mih shabar bad shem ia ka jaka bam phlang”. Katkum ka saiῆpyrkhat ki Jiw kaba kum kane ka jingim ka dei ka jingim kaba don ka jingsuk. Haba u briew u lah ban rung ban mih laitluid, ka pynpaw ba ka Ri ka don hapdeng ka jingsuk. Ka synshar bishar ka long kaba bha bad kitkhia bad ki nongshong shnong ki shong shngaiῆ bad im heh mynsiem. U Jisu u ban shuh shuh “…Nga la wan khnang ba phin їoh ia ka jingim-ka jingim ha ka jingdap kyrhai jong ka” Ha ka rukom pyrkhat jong ki Grik ka jingim ba dap kyrhai ka thew ia ka jingim kaba dap biang ha ka їoh ka kot, ka kamai kajih, ka jingim kaba khiah krat, ka jingim kaba laitluid bad ki nongshong shnong ki im heh mynsiem. Ka jingim kaba biang pura ha ka met bad ka mynsiem.

Kawei na ki mat jingduwai U Trai ka ong kumne – “…wan ka Hima jong me” bad u Jisu u la sdang ban pyntreikam ia ki nongrim ka Hima u Blei hangne ha pyrthei. Haba ngi їakren shaphang ka Hima u Blei ngi їakren ia ki nongrim jong ka bad ki nongrim jong ka Hima u Blei ki long ka hok, ka jingshisha, ka jingїalong mar ryngkat bad jingῆiewkor ia ka jingim.

Kine ki jinghikai na ka Baibl ki lah ban їarap bad ai mynsiem ia ngi ban їakhun ia kane ka khlam bad ki ai ksai ruh kumno ba ngin saiῆdur thymmai ia ka lawei. Ngi la їakren shakhmat ia ki jingeh kiba ka khlam covid19 ka la wanrah bad ha kajuh ka por pat ngi dei ban thaw lad ne mutdur kumno ban lait ne pynduna ia ka jingkordit.

Ka mat kaba kongsan kaba dei ban shim pyrkhat mardor bad thaw ki lad ki lynti ka dei ka їoh ka kot- don artylli kiba nga puson, kawei kaba nga shim kylliang na ka mynnor, ka saiῆpyrkhat jong ki longshuwa kaba ong, “u jhur na kper bad ka doh na sem”- Hato ngi dang lah mo ban pynkhie im biang ia kane ka saiῆpyrkhat?  Kane ka thew ia ka rep ka riang bad ka thew ruh ia ka juk kaba baroh ki nongshong shnong ki don la ka bri ka khyndew ban trei ban ktah, ban bsa bad kyrshan ia ka jingim.

Kaba ar, ka long ban їabamlang bad їaimlang- Ngi sngewsyier ban pyrkhat ba ka khlam kan wan lynsher biang sa ha ka wat ba lai, ba saw ter ter. Ňiuma, wat la ka kut ne sangeh noh tang ha kane ka wat ba ar ruh hynrei ki jingeh ha ka kamai kajih ne ka їoh ka kot kin nang jur bad ban khia ha ki bnai bad snem ban wan. Katkum ka jurip kaba thikna halor ki nongdiemadan, ki nongtrei їing briew bad nongbylla sngi la shem ba na ka 100 ngut, haduh kumba 55 ne 60 ngut kim don reshon card lymne bank account lymne MHIS ne ka jingїarap sumar pang ba kyrshan ka Sorkar. Kawei na ki daw ka long namar ka jingrem dor ka bai wai їing ka pynlong ia ki ban kynriah їing shongwai khah khah bad kat ban poi ka por ba kin shim jingpynshisha na ki bor Shnong ban їoh ia ki jingdonkam kum ka reshon card ne bank account ne MHIS ki lah lap ba kynriah їing noh shawei shaba kham bit dor. Kiba bun ki bym їoh ia kitei ki jingmyntoi ki dei kiba wan buhai shnong sha Shillong/District Headquarter na ki Shnong kyndong kylleng ka Jylla. Nalor nangta kim don ruh ka kamai kaba biang ba kin kynshew pisa bad kumta ki bank account jong ki ruh ki їap noh, wat kane kaba ki їoh mynta na ka Sorkar India ruh ka thylli namar ba hiran ka їoh ka kot.

Namar ka jinglynshop ka khlam ki nongbylla sngi ne ki nongdiemadan ki donkam ka jingkyrshan pisa bad ka bam. Kumta dei ban pyrkhat kumno ban thaw ki lad ki lynti ban їabamlang khnang ban їaimlang lym kumta kan wanrah ka kynrum kynram, ka jingїashoh їadat bad jingtuh jinglute kaba jur ha ki por ki ban wan.

Ka long ruh kaba kongsan ban pynlong ia ka khanasamari kaba kyrkieh bad kyrpang halor ki nongrep, ki nongbylla sngi, ki nongtrei їingbriew, ki nongdiemadan bad kiwei ha man la ki District Headquarter bad khamtam eh ha ka Nongbah Shillong. Ban shim kyrteng bad ai noh mardor ia ki reshon card, ki bank account bad MHIS sha baroh ki nongtrei-nongbylla sngi. Dei ban pynkhlaiῆ ruh ia ka jingsam marbam mardih sha ki nongshong shnong katkum ka NFSA bad ki lad ai kam lynbga ka NERGS.

Ka saiῆpyrkhat ne economic policy jong ka Balang ha ka dur jong u khaw kham ka dei ban treikam borbah mynta ha kane ka por ba ka khlam bad jingkhangdam ki la pynjot ia ka kamai kajih bad jingim. Amen