Author: Rev. Kyrsoibor Pyrtuh

Kyrsoibor Pyrtuh is a pastor interested in intersection between theology and social power

January 21, 2022 /

Ki don bun kum ma nga kiba la kha bun bnai hadien ba la plie ia ka Jylla Meghalaya ha ka 21 January 1972. Ngam shym kynmaw ban kylli na i mei (bam kwai ha dwar u Blei), kaei kaba i sngew ne pyrkhat shaphang ka Jylla ba pura. Nga wan na ka longїing kaba don ha trai jong ka kyrdan pdeng ha ka imlang sahlang (Lower middleclass) bad ngam artatien ba i mei bad i pa ki dap da ka jingkmen namar ba ki la їoh ban treikam Sorkar, wat la ka long ha ki kyrdan ba rit, hynrei ki sngewskhem ba ka jingim jong ngi ki khun ka la shngaiῆ bad kim don jingartatien ba kin lah ban bsa, ban pynheh pynsan bad phah shong skul ia ngi.

January 9, 2022 /

U Blei Janus u dei uwei na ki blei jong ki nongshong shnong jong ka Nongbah Rome hyndai bad u dei u ‘Lei ar khlieh, kawei ka khlieh ka phai shadien bad kawei pat ka peit shakhmat. Ka dur jong u Blei Janus ka long thik kumba la batai ba u don ki khmat na shadien bad na shakhmat bad katkum ka jingngeit ka long ba ki khmat kiba na shadien ki peit ia ka mynnor bad kiba shakhmat pat ki їohi ia ka lawei. Ha u Blei Janus ka mynnor ka bteng sha ka lawei, ka lawei kan ym lah їeng khlem ka mynnor bad ka mynnor ruh kam don jingmut khlem ka lawei. U Blei Janus u dei u Blei uba kongsan ha ka nongbah Rom namar ba u kdew bad pun lynti hapdeng ka mynnor bad ka lawei bad ha ka kti kamon u bat ia u diengduh bad kdew ia ki nongїaid lynti ba kin їaid ha ka lynti kaba beit.

December 25, 2021 /

Mary and Joseph, the parents of Jesus were Palestinians whose land was under the foreign Roman Empire and were considered second class citizens with no rights. During the birth of Jesus, the Roman Government was highly exploitative and heavy taxes were levied on the subjects, especially on unorganized laborers like the fisher folks, masons and daily wage earners. The Government Officials, including the Jews et al, in Palestine would care less about the wellbeing of the “aam admi” or common people, rather they were self-centered and only served the need and greed of the Roman Rulers in order to promote and protect their own powers, positions and interests.

November 28, 2021 /

To ngin ring dur ba ka Kper Eden ka dei kawei ka Hima/Ri/Jylla kaba donkam ban synshar, ban bishar bad ban pynїaid ia ki kam ki jam, ka trei ka ktah, khaїi-pateng bad ka imlang-sahlang. Katkum ka Kitab Jenesis 1:26-28 bad 2:15, u Blei u la buh ia “u briew” ban long sordar ne nongsynshar halor ka Kper Eden. Ka kyntien “u briew” hangne ka thew ia ki kynthei bad shynrang.

November 21, 2021 /

Kiba kynthoh ia ka saiῆpyrkhat socialism ki lah ban don ki nongrim bad une u nongthoh ruh um pdiang ba ka Sorkar kan longtrai lut tang ma ka halor ka khyndew ka shyiap bad ki jingdon jingem. Ha ka Bri Hynῆiewtrep lei lei kane kam lah ban long namar ba ki nongshong shnong ne ki khun ki hajar jong ki Hima ki longtrai halor ka khyndew bad kiwei ki jingdon jingem. Ha kajuh ka por pat, ka long kaba bakla ban pynїasoh ia ka socialism bad ka jingsynshar communist lane bad ka jingbym ngeit Blei. Ki briew ki bym ngeit blei ki dei hi ki bym ngeit bad ki don ha man ki Ri bad imlang sahlang kylleng ka pyrthei. Hynrei kaba kham shyrkhei eh ka long shaphang ki briew kiba rhem ka jingngeit Blei katba ki kam jong ki pat ki dei ki kam pap bad kam bamsap suda. Ka Baibl ruh ka їathuh shaphang ki briew kiba kup ia ka dur ba kynja blei, hynrei kiba len ia ka bor jong ka- “ki bat ia kaba paw shabar ka niam jong ki, hynrei ki kyntait ia ka bor bashisha jong ka…” (2 Timothy 3:5) Haduh mynta ki don ki Ri kiba shongshit ka ngeit blei hynrei ki bym salia pat ban їaumsnam bad pynїap briew ha ka kyrteng jong u Blei.

November 14, 2021 /

Kane ka jingthoh kam dei ka jingai sakhi lymne ka jingphla, hynrei ka dei tang ka jingїathuh ia kiei kiba shat phalang san snem mynshuwa.

Ka jingpang bam pong ne cancer ka dei ka jingpang kaba pynsuhjer. Hoid, wat la ka jingkynthah dak (stigma) halor kane ka jingpang ka la kham duna ha kane ka juk, pynban ka dang sah hi kum ka jingpang kaba shyrkhei bad kaba lynshop tyngeh ia ka jingim, ka їing ka sem bad ka jingdon jingem.

October 31, 2021 /

Ka khwan shimet ka dei ka jingim kaba pyrkhat tang їalade lane ban bit ban biang tang shimet ne shi їing lane kumba ju ong ka kyntien “tangba ba la lait ka tdong lajong kam lei lei lada kiwei ki jynjar ki suhsat bad ki kordit ka jingim”. Shisien ha kawei ka por u Kain u jubab ia u Blei kumne- “…Hato dei ma nga u ban sumar ia u para jong nga?” (Jenesis 4:9). Da kane ka jubab u Kain u kyntait ia ka kamram bad jingkitkhlieh ban peit bad kitkhlieh lang na ka bynta ka bha ka miat jong u para ne u kur u jait ne u paramarjan.  Kumjuh ka khana shaphang u Iso bad u Jakob ha ka kitab Jenesis 25:27-33, ka pynkynmaw ia ka longbriew kaba khwan bad kaba khmih tang ia ka myntoi shimet. U Iso u die duh ia ki hok jong u kum u khun nyngkong tang na ka bynta ban pynhun ia ka jingkhwah bad jingjrah ia ka “syrwa saw” (Jenesis 25:30) bad u Jakob ruh um don ka jingїatiplem kat haduh ban shim kabu ia ka jingthngan bad ka jingsliang jong u Iso bad phah smai ia u Iso ba un ai noh ha u ia ki hok baroh (Jenesis 25:33).

September 26, 2021 /

Lada ngi pyrkhat ba ka Baibl kam don jingїadei bad kiei kiei kiba jia ha ka jingim hangne ha pyrthei, kata te ngi la lait sharud. Lada ngi pyrkhat ba ka Baibl ka dei ka Kot Bakhuid kaba thoh tang na ka bynta ka jingim ba kynja mynsiem bad tang na ka bynta ka jingim sha Bneng bad kam don jingїasnoh bad ka jingim hangne ha pyrthei, kata ruh ka la bakla.

September 19, 2021 /

Lah ban shem ia kitei ki kyntien ha ka Jingrwai Salm 33:12. Ka kyntien Suk sngew kumba ka jem ban sngewthuh, hynrei kam long kumta. Katba ka kyntien Jaitbynriew ha kane ka dkhot ka thew ia ka Jaitbynriew Jiw ne Israel. Ngi pule ruh shaphang ka Jaitbynriew Jiw ne Israel ha kiwei pat ki kitab jong ka Baibl.

September 5, 2021 /

Lada ki samla ki pule ia ka kaiphot, kaba dang shu mih shen, jong ka Niti Ayog halor ki thong jong ki kam pynroi lane kita ki “Sustainable Development Goals” kiba dei ban pynurlong ha ki Jylla ka thaiῆ shatei lam mihngi, kin shem ba ka lawei ka long kaba duh jingkyrmen. Ka Niti Ayog ka dei ka tnat jong ka Sorkar India kaba la tip mynshuwa kum ka Planning Comission. Ka dei ka tnat pyrkhat kam kaba ha khlieh duh bad ka kamram jong ka ka long ban thaw bad saiῆdur ia ki kam pynroi ha ka Ri. Ki dkhot jong ka ki kynthup ia ki stad ki jhad bad ki proh jabieng, naduh ki stad saian, ki stad kot “economist”, ki riewstad ka їoh ka kot, ka khaїi-pateng bad kumta ter ter.

August 29, 2021 /

Kine ki kyntien na ka Baibl (Mathaїos 5:17-20) la ju pyndonkam ia ki ban pynksan ne pynїeng ia ka thymmei ne ka mynnor. Hoid ka mynnor ka dei ka thymmei, kumta ka mynta bad ka lawei kin ym lah ban їeng khlem ma ka. Tangba kam mut pat ba kiei kiei kiba la long ne leh ha ka mynnor ki dei ki aiῆ ne ki hukum kiba ym lah shuh ban pynkhih ne ban kynthoh ne wat ban pynkylla na ka bynta ka jingbha bad jingїaid shaphrang jong ka jingim briew. Ha kajuh ka por kam long ruh kaba dei ban kheiῆ dewthala ne kheiῆ synrum ia ka tynrai bad ki jinghikai kiba la їohpdiang pateng bad lada don ei ei da kumwei ka long ban pule, ban bishar bniah bad thew ia ki.

August 22, 2021 /

Ym shym la don tang kawei ka jingїathuhkhana shaphang ka jingthaw ia ka pyrthei-mariang. Ha ka Baibl ruh ki don artylli ki jingїathuhkhana kiba їapher kawei na kawei pat (Jenesis 1 bad 2). Ki nongthoh komentari ki ong ba kine ki jingїathuhkhana ki dei kiba la lumthup na ki tyllong bapher bapher, kumta ki don ki jingїapher naduh ka rukom thoh ia ki jingїathuhkhana, ki kyntien ba la pyndonkam bad ki sker.

August 15, 2021 /

“Balei ba ka hok bad jingshisha ki kylla kthang, ba ym lah ban shah ia ki jingїapher-jingїaprat jingmut, ia ki nia bad nongrim kiba їapher, ba ka hok ka don sha jngai? Ka hok bad ka jingshisha ki long kiba kthang ia kito kiba don ha ka bor bad burom, ka jingїapher- jingїaprat jingmut kam long kaba sngewtynnat ia katto katne ki riewheh riewhaiῆ kiba bat ia u lakam synshar bad ka jingbishar hok ka jngai bah na kiba duk, kiba tlotbor bad kiba shah їehnoh beiῆ. Ňiuma, ngi dei ban їai kren ia ka jingshisha, ngi dei ban pynneh ia ka jingїapher bad jingїaprat jingmut, ngi dei ban pynpoi ia ka hok bad ka bishar hok ha ki tyngkong їing jong kiba tlotbor bad kiba duk. Ngan ym sngap jar da lei lei ruh em.”

July 25, 2021 /

Ki don bun ki jinghikai ba ngi lah ban їoh na ka Ryntieh bad ki Khnam. U Paulo Coelho u nongthoh kot ba donnam u ῆiew ia kita ki jinghikai ba ki dei ka lynti jong ka Ryntieh bad u Khnam ha ka kot jong u, The Archer. Ka Ryntieh bad ki Khnam ki dei ruh ka bynta jong ka kolshor bad dei-riti jong ka jaidbynriew Hynῆiewtrep. Ha ka Lynnong ba 14 jong ka kot, Pynїeng La ka Rasong, I Bah R.T Rymbai I pynpaw shynna ia ka dor bad ka bynta jong ka Ryntieh bad ki Khnam ha ka jingim jong ki khun Hynῆiewtrep.

July 18, 2021 /

Ki don ki jingpynksan nia ba kam don jingmut ban їakren shaphang ka jinglaitluid bad jingpynkup bor ia ki kynthei ha ka Jaidbynriew bad ka Jylla kaba shim jait na ka kmie. Ki pynksan jur halor ka nongrim ba ki kynthei ki dei ki nongїohpateng, ki nongkhmih bad nongpynїaid ia ka spah-ka nongtymmen jong ka kur bad ka їing. Dei halor kane ba ki kynnoh katba mon ia ki kynthei bad tang pher wiak ki tei pop ha ki kynthei. Naduh ka poikha-poiman haduh ka pait їing pait sem ki pynkit ha ki kynthei.

June 23, 2021 /

Ki nongdiemadan wat la ki long ka kynhun kaba don ha trai duh jong ka pyrnon, pynban ki long ka kynhun kaba laitluid tam bad ki bun kiwei pat ki para nongshong shnong kiba kwah ban їoh lem ia ka kajuh ka jinglaitluid ban long kynrad bad long shakri hi da lade їalade. Kum kane ka jinglaitluid mano bym kwah? Ha kajuh ka por pat ka jingim ki nongdiemadan ka dap da ka jingїakhun lynter, khamtam ha kane ka Nongbah bad ka Jylla Meghalaya ha kaba ka aiῆjong ka Sorkar India kam pat shym la treikam satia bad kane ka buh ia ka jingim bad ka kamai kajih jong ki nongdiemadan ha ka jingeh bakhraw. Hynrei ym tang ia ki nongdiemadan, ki paidbah nongshong shnong ruh ki shem jingeh namar katba ym pat pyntreikam pura ia ka aiῆ kan long kaba kaba shitom ban wanrah ia ka jingkylluid bad ka jingitynnad jong ka Sor Shillong.

May 23, 2021 /

Nalor ka jingsar ka khlam covid19, ka jingїakynad bad jingїaumsnam hapdeng ka Ri Israel bad ki nongshong shnong ka Ri Palestine ka la nang pynsuhjer ia ka pyrthei. Kane ka jingїakynad ka la pynkha ia ka jingїatai nia haduh kine ki Lum Khasi. Ha ki rynsan ka social media la sakhi ia ki dur ryngkat ki jingthoh “I stand With Israel”, katba kiwei pat ki kynthoh jur ba ka Ri Israel ka leh donbor palat pud bad leh ki kam runar kiba shyrkhei da kaba ka ther bomb dusmon ia ki Nongbah bad ki Shnong kiba don ha Palestine bad da ki spah ngut ki briew, khamtam ki khyllung kiba lui lui ki la їap.

May 16, 2021 /

Ha ka wat kaba ar, ka khlam Covid19 ka la pynngiew bad pynher syrngiew shisha. Ka mynsiem ka pang ban їohi ba ki briew ki їam paitdohnud bad mareh na kawei ka hospital sha kawei pat ban wad jingїarap na ka bynta kiba ieid bathoiῆ jong ki bad ban їohi ia ki met їap kiba ap pali ban їoh ia ka jinglehniam ba khatduh. La palat shi snem la їakhun pyrshah ia ka khlam covid19 bad ka khlam ka la pynpaw pen ryngkew ia ki jingduna kiba bun, khamtam eh ha ka liang ka sumar pang bad ka jingkoit jingkhiah (Health care) ha ka Ri bad Jylla. Ňiuma, hapoh ka Jylla ki Dorbar Shnong, wat la hapdeng shibun ki jingduna bad jingbym don ei ei na ka liang jong ki, pynban ki la long ka borbah kaba la kyrshan ia ka Sorkar Jylla bad lymda dei na ka jingshimkhia bad jingtrei shitom jong ki, ka Jylla bad ka Nongbah ki lah khyllem naduh mynno.

April 18, 2021 /

Ka jingshah sahnarphna bad ka jingmihpat u Jisu Khrist ki dei ki jingjia History kiba kordor ha ka pyrthei bad U Frank Macchia u kam kynti ba ka Jingmihpat u Jisu Khrist ka pynmynta ia ka jingkyrmen kaba mynhynnin. U Markos (16:12-13) bad u Lukas (24:13-35) ki їathuhkhana shaphang ka jingpynpaw jong u Jisu Khrist їalade hadien ba u la mihpat ha ki arngut ki synran, uwei na ki uba kyrteng u Kleopas, ha ka lynti sha ka shnong Emmaus.

April 4, 2021 /

Ka jingrwai bad jingshad Jerusalema ka mih na ka khyndew jong ka Ri South Africa, ka dei ka jingrwai bad jingduwai jong u/ka nongrwai ba u Blei un ialam ia u/ka sha ka nongbah jong ka jingsuk. Katkum ka kotkhubor Vanguard, ka jingrwai Jerusalema ka ai mynsiem bad ai jingkyrmen khamtam eh ia ki nong Palestine ne ki Arab jong ka Palestine bad ha ka video kaba la ring ha ka kyntoit shnong kaba kyrteng ka Babal Majlies kaba don ha East Jerusalem, ki samla ki їashad ha ka sur jong kane jingrwai ryngkat ka rukom shad tynrai jong ki. Kaei kaba shon bad ktah eh ia ki nong Palestine ne Arab jong ka Palestine ka dei ki kyntien bad ka jingmut kiba don ha kane ka jingrwai. Ka jingrwai ka dei ka jingduwai ba u Blei un ai pat ia ka Nongbah jong ka jingsuk. Ha kajuh ka por ka dei ruh ka jingduwai ban ioh ka jingїada, ka jingїalam lynti bad ka jingkmen.

April 2, 2021 /

Ngin plie ia ka khubor Good Friday ha kane ka por da ki kyntien na ka Gospel U Їoannis 11:49-50, “…u Kaїaphas uba la long u rangbah lyngdoh ha kata ka snem, u la ong. “A katno phi long kiba bieit! Hato phim sngewthuh ba ka kham bha ia phi ban shah ba uwei u briew un їap na ka bynta ka jaitbynriew,  ban ia kaba ka jaitbynriew baroh kawei kan jot noh?”- Kane kam dei ka jingkren rhem mynsiem ieit jaitbynriew jong u Kaїaphas ne ba u їaroh ia u Jisu ba u long u riewshlur uba їap na ka bynta kiwei pat. Hynrei kane ka shat phalang ia ka seng pyrkhat kaba la pun hapoh u Kaїaphas bad ha ki dkhot jong ka Dorbar Sanhedrin kiba thrang dik dik ba u Jisu un їap noh bad ban pynkut noh ia ka jingim bad ki kam kiba khraw jong u.

March 21, 2021 /

Ka arphew saw tarik u Lber ka dei ka sngi kaba kyrpang kaba la tip kum ka International Day for the Right to Truthbad ka dei ruh ka lyngkhuh sngi їap jong u Bishop Oscar Romero. Kumta ngan pynkut ia kane ka puson da ki kyntien jong u Bishop Romero kiba ong-

“Їa U Blei ngi lah ban shem ha ki jaka bad ki khep ba don ka jingsynshar bad jingbishar hok bad ngi lah ruh ban їashem ia U ha ka lynti ka jingshisha” 

March 14, 2021 /

Ka aїom Lent ka dei ka por kaba ngi puson jylliew shaphang ka jingshah pynїap U Trai Jisu na ka daw ba u їeng pyrshah ia ka jingrunar jong ka pyrthei. Hoid, ka pyrthei-mariang kaba u Blei u la thaw ka long kaba bha, hynrei ka dap ruh da ki jingrunar bad ki pop kiba shyrkhei- kum ka tuh ka thiem bad ka bamsap, ka thok ka shukor, ka pynїap bad shohnoh briew. Ki briew ki khwan myntoi bad khamtam eh kiba don ha ka bor ne kyrdan (ym baroh), kim salia wat ban pynjot ne shim ia ka mynsiem briew tang ban biang la ka met. Ki khunbynriew ki їabeh sa tang ia ka spah ka thapbalieh bad ha ka jingїabeh spah ngi pynjot pathar ia ka mariang, ngi knieh jubor ia ka khyndew na ki trai ri bad ki nongrep, ngi pynkylla duk bad pynkylla phetwir ia ki million ngut ki para briew. Ngi thombor, ngi byrngem, ngi kyrdem ia kiba tlot bad ba lui lui.  Nalor kine sa kiwei pat ki kam runar kiba jyllei, ka batbor, ka jinglehtohmet bad jingsloit ia ka longrynїeng ki kynthei bad ia ki khynnah, shynrang bad kynthei. Kine ki jia ha kane ka Jylla, ka Ri bad kylleng ka pyrthei.

March 7, 2021 /

Katkum ka Baibl ki khun Israel ki ju kam ba ki dei ka Jaitbynriew kaba la jied kyrpang bad kumta ki mutdur bad kwah ban pynneh ia ka jingkhuid jong ka snam bad ki la pyrshang ban ym pynjaboh ne pynjngut ia ka da kaba khanglad ia ka jingshong kha khleh. Ym tang katta, ka la don ruh ka khep ba ki pyrshang da ka bor ban pynkhuid ia ka snam da kaba kyntait ne pynїap ia ki bym dei ki Jiw ne ki shiteng Jiw.

February 28, 2021 /

Ka kyntien “politic” hangne kam thew ia ki “party” їaleh elekshon ne kam mut tang ka jingїaleh elekshon, wat la kane ka long kaba kongsan ha ka synshar paidbah. Kam mut ruh ka jingїaleh “politic” ban їakhem umkhi ne kyllan umphniang ia ki pung kti jongno re lymne ka “politic” jyllud khohwah. Hynrei ka thong ka long ban ngam ha ka thwei jong ka spah snem ba nyngkong bad ban їathir-їatai bad sei madan ia ki nongrim ba ka Balang ne ka Kynhun Bathymmai ka їeng ha katei ka juk. Katba ka kyntien “economic” ka thew ia ka їoh ka kot bad ka kamai kajih.

February 14, 2021 /

Ka sngi lehkmen valentine ka snem 2021 ka hap ha ka Sngi U Blei. Ha kawei ka liang, ka long kaba sngewtynnat bad sngewdon jingmut namar ba ka Baibl ka hikai ba U Blei u long ka jingieit bad ka jingieit ka dei ka jinglong tynrai jong U. Ka jinghikai shongtynrai jong ki Balang Khristan ruh ka snoh rdin ha ki artylli ki hukum kiba khraw- ban ieit ia u Blei bad ban ieit ia u para marjan bad ki parabriew. Kawei ka hukum kam lah ban їeng khlem kawei pat bad kawei kam don jingmut khlem kawei pat.

January 31, 2021 /

Ngi lyngngoh ruh ba ka Sorkar India haduh mynta kam kren shai halor ka Inner Line Permit (ILP) kaba ïadei bad ka Jylla. Wat ka Sorkar Jylla ruh imat kam shai, ki seng saiñ hima ruh ki bym thikna bad kiba khih jingmut kumba khih u khah kat shaba beh ka lyer. Ka jingdawa ia ka ILP la ka long kaba dang myntoi ne kam myntoi shuh ka long kawei pat ka mat ban ïatai, hynrei ka dei ruh ka ishu kaba la pynkhie ia ka jingïakynad bad jingïaumsnam bad haba khie ka jingïashoh-ïadat ka wanrah ia ka jingshongsyier, ka jingsheptieng bad jingduh bakhraw ha baroh ki liang.

January 24, 2021 /

Ka Chimamanda Ngozi Adichie, ka nongthoh kot ba paw nam ka kynthoh tyngeh halor ka jingma ban ngeit bad ïathuh tang kawei ka khana (The Danger of a Single Story). Kumta ha ka imlang sahlang ki mih ki jingïakynad bad jingïaumsnam lada kawei ka kynhun ka thom da ka bor halor kiwei lane ka kheiñ dewthala ia ka dei riti ne kolshor jong kiwei pat. Ha ka synshar khadar ruh ka mih ka jingeh bad lah ban khie ki thma lada kawei ka kynhun ne bor synshar ka pyntian ne pynngeit ne thep jubor ia ka saiñ pyrkhat jong ka halor kiwei pat. Lyngba ki por ka pyrthei ka la sakhi bad mad ia ki Syiem, ki Kaisar bad ki Patsha ba runar, ka la mad ruh ia ki nongsynshar leh jubor ne “Dictator”. Wat mynta ruh ha ka juk synshar paidbah kaba ngi dang pyrkhat ba ka dei ka aïom kaba pangad bad ba shngaiñ, phewse kam shym la long kumta. Ha kiba bun ki khep ki nongsynshar kiba la jied da ki paidbah ki tan bad kurup lut pynban ia ka bor sha lade bad ki bat ne ïasambynta ia ka bor tang hapdeng jong ki ne kata kaba ki khot mynta ka “elected autocracy”.