Palat shiphew snem mynshuwa ngi їohsngew ia ka sur thylli kaba ong “acche din” lane ki sngi kiba bha ki la wan, pynban kiei kiei baroh ki kylla khongpong khongdeh. Ka jingim ka la nang jwat, nang suhsat, nang hiran bad nang kordit.
Lada ki samla ki pule ia ka kaiphot, kaba dang shu mih shen, jong ka Niti Ayog halor ki thong jong ki kam pynroi lane kita ki “Sustainable Development Goals” kiba dei ban pynurlong ha ki Jylla ka thaiῆ shatei lam mihngi, kin shem ba ka lawei ka long kaba duh jingkyrmen. Ka Niti Ayog ka dei ka tnat jong ka Sorkar India kaba la tip mynshuwa kum ka Planning Comission. Ka dei ka tnat pyrkhat kam kaba ha khlieh duh bad ka kamram jong ka ka long ban thaw bad saiῆdur ia ki kam pynroi ha ka Ri. Ki dkhot jong ka ki kynthup ia ki stad ki jhad bad ki proh jabieng, naduh ki stad saian, ki stad kot “economist”, ki riewstad ka їoh ka kot, ka khaїi-pateng bad kumta ter ter.
Ka kaiphot ka їathuh shai ba ka Jylla Meghalaya ka dei ka Jylla kaba sahdien bad kaba troiῆ tam ha ka jingtreikam ban pynurlong ia ki kam pynroi haba ia nujor bad kiwei ki Jylla ka thaiῆ.Ka kaiphot ka mih na ka jingjurip ia baroh ki District jong ki Jylla ka thaiῆ shatei lam mihngi bad la jurip halor ki kot ki sla bad ki jingtip ba ki Sorkar Jylla hi ki ai bad їathuh. Hadien kata ki nongjurip ki thew, ki woh da ki diengkot bapher bad ki buh kyrdan katkum ka jinglah treikam jong ki Sorkar Jylla ban pynurlong ia ki khatsan (15) tylli ki thong pynroi kiba kongsan bad kiba hakhmat duh ban kyntiew ia ki nongshong shnong jong ki Jylla ka thaiῆ.
Ki 15 tylli ki mat pynroi ki long; ban rat dyngkhong ia ka jingduk bad jingїapthngan, ban pynїoh ha ki nongshong shnong ia ka jingim ba kmen, ka jingkoit jingkhiah, ka pule puthi kaba bha, ka umbam umdih bakhuid bad jaka leit shabar kiba paka, Ban pynїoh ia ki bor ding kiba khuid, ka kam ka jam, ka kamai kajih kaba biang, ka їoh ka kot kaba kyntiew ia iwei pa iwei bad ban pyndam ia ka jinglah shilliang. Ban seng ki kharkhana bad pyndonkam ia ka jingstad ki trai Jylla, ban thaw ki sorbah kiba bit ban shong briew bad ka mariang kaba khuid. Ban wanrah ia ka jingїalong mar ryngkat hapdeng shynrang bad kynthei.Ha kine ki bynta ka Jylla Meghalaya ka sahdien bad ka dei ka Jylla kaba troiῆ tam. Tang ka East Khasi Hills District ka paw ba ka lah ban leh bha ha ki katto katne ki mat bad poi ha ka kyrdan kaba sanphew hynῆiew (57). Katba kiwei ki District kum ka South West Khasi Hills, South Garo Hills bad North Garo Hills ki don ha ki kyrdan ba phraphew ar, khyndaiphew ar bad khyndaiphew phra.
Kane ka kaiphot kam dei tang ki dak jingkheiῆ, hynrei ki dak jingkheiῆ ki shat phalang ia ka jinglong jingman ka synshar-khadar bad ki kdew ia ka jingbam sap bad jingrunar ka treikam treijam. Mano ban shim ia ka jingkitkhlieh halor kane? Kito kiba la synshar ia ngi ha kine ki ar phew bad lai phew snem kiba la leit noh bad haduh mynta kim lah ban kiar ne kyntiat ia ka jingkitkhlieh.
Ka Jylla kan kynjoh sanphew snem ka rta bad ki nongshong shnong ka Jylla, khamtam eh ki khynnah bad ki samla kiba dang khie dang san ki ban dang im bad їaksaid bad ka jingim sa sanphew snem nangne shakhmat- Kaei ka ban jia bad kaei ka ban long ia ki? Kumno kin їohpdiang ia ka jingnang jingstad, ka jingkoit jingkhiah bad ka kam ka jam kaba biang?
Ka pule puthi kaba dei ka jingdonkam kaba kongsan jong ki khynnah bad ki samla ka la long kaba remdor bad kan nang rem dor ha ki snem ban wan lymda ngi pynkylla ia ki policy. Ngi kam ba ka Jylla, khamtam eh ka Nongbah Shillong, ka dei ka mecca jong ka pule dangle ha ka thaiῆ baroh kawei, phewse kane ka la long tang ka puriskam kai bad ki dak jingkhieῆ ha ka kaiphot jong ka Niti Ayog ki pynpaw ba ka Jylla ka sahdien bad ki nongshong shnong kim їoh ia ka pule puthi kaba bha.
Ka pule-puthi ka їasnoh bad ka bam, lymda ki khynnah skul ki їoh ka bam kaba tei ia ka met ka phad bad ka jingmut jingpyrkhat kin ym lah ban san pura ha ka jingnang jingstad. Nalor ka bam kaba tei, ki samla ki khmihlynti bad angnud ba hadien ka jingpule kin їoh ki lad kamai bad ki kam kiba biang briew khnang ba kin lah ban pynkhlaiῆ ia ka їoh ka kot. Pynban, ka kaiphot ka їathuh da kumwei ba ka Jylla Meghalaya ka troiῆ bad leh sniew palat ha kine ki bynta- ka jingduk, jingїapthngan, ka jingbym lah ban їoh ka bam ka dih bad jingbym kotbor jong ki briew ban thied ia ki jingbam kiba tei bad ka jingkyrduh kam ki їeng hakhmat jingkhang bad ki pynsyier shikatdei ia ka jingim bad kine ki kdew sha ka lawei kaba dum tliw tliw.
Ka їohkam їohjam ka dei ka mat kaba ktah ia ki samla. Ym lah ban len ba ka jingkyrduh kam hapdeng ki samla ka la nang kiew. Lada phi ithuh briew ne don jingїadei bad kiba don ha ka bor synshar phi lah ban їoh. Kane ka rukom treikam ka la pynsniew bad ka pynlong ia ki samla ba kin shaniah ia ka jingim jong ki ha kiwei. Kumta ngi dei ban pyndam shisyndon ia kane bad pynbeit ia ka rukom thung kam ha ki tnat Sorkar ne ki kharkhana ne ki dukan ne ki jaka treikam jong ki riewshimet kiba don hapoh ka Jylla.
Nangta ynda la їohkam ka mih sa kawei pat ka jingeh, ka tulop ne ka bai bylla pat katno? Hato ki nongtrei ki їoh mo ka tulop kaba biang briew ne ka “living wage” kaba ki lah ban im ka jingim kaba pura nadong shadong. Ha kine ki shiphew snem tam ha ka jingtrei kam jong nga, nga la їakynduh ia ki samla kynthei bad shynrang kiba trei bylla kumba khatar haduh khat hynriew kynta ha ka shi sngi, katba ka tulop ne ka bai bylla ka long kaba rit bad kaba poh dor tam. Ka long be aiῆ ban treikam palat ia ka phra kynta ha ka shi sngi bad ki nongaikam la ka dei ka Sorkar ne ki riew shimet ki dei ban siew da ka dor ia ki nongtrei kiba trei palat ia ka phra kynta. Nalor nangta ki dei ban batai shai ha ka soskular ne syrnot ai kam ia ki kamram jong ki nongtrei bad ruh ia ki hok ba ki nongtrei ki dei ban їoh.
Ki nongtrei la ki dei ki nongtrei Sorkar ne company ne jong ki riewshimet kum ha ki dukan bad kiwei ki dei ban їoh ia kine ki hok- (i) ka “living wage” lane ka tulop kaba biang briew (ii) ki shuti, kum “ka casual, medical bad earned leave” (iii) haba ki pang ki nongaikam ki dei ban buria ia ka bai dawai bad bai sumar pang (iv) ka bai skul ne “education allowance” (v) bai wai їing ne “house allowance” (vi) ka jingkynshew pisa ha ki “provident bad pension fund”, ha kaba ki nongaikam bad nongtrei ki dei ban ia synῆiang lang katkum ka aiῆ bad kiwei kiwei.
Kaei ba ngin khan ha kane ka por? Ka theme jong ka Youth Sunday mynta ka snem ka khot ia ngi ba ngin khan. Ngin khan aiu? Katkum ka Dienshonhi, ka kyntien khan ka mut, “pyrkhat; tim kῆia bad kyrpad kyrpon ia ka blei ban їathuh ia ka daw, ka dak ka shin…” Ka kyntien khan ka mut ruh, “Ngi khan haba khmih biang ia kaba la pyrkhat. Ka khan ka mut ka jingduwai bad jingїasaid”. Ki jingduwai kim long kiba pura ne myntoi lymda pynurlong ia ki. Kum ka nuksa, ka jingduwai na ka bynta kiba pang kan ym don jingmut lymda kiba pang ba jhia ki їoh ia ka lad sumar pang kaba paka. Kumjuh ruh ka jingduwai na ka bynta kiba duk ba kyrduh kam don jingmut lymda ki briew ki їoh ka kamai kajih, ka kam ka jam bad ka bai bylla kaba biang briew.
Katkum ka “National youth policy” ki samla ki dei kiba hapdeng 15 bad 29 snem ka rta bad kumba 30.6 percent ne laiphew na ka shispah ki nongshong shnong jong ka Jylla Meghalaya ki dei kiba hapdeng ka 15 bad 29 snem ka rta. Na ka khatphra lak ngut tam ki nongthep vote ha ka Jylla lah jan shiphew lak ngut ki dei kiba hapdeng ka 18 bad 39 snem ka rta. Lada don ei ei ban pyrkhat ka long ba ki samla ki dei ban їoh bhah ha ka synshar khadar bad ki ishu kiba ktah ia ka їap ka im jong ki ki dei ban long hakhmat duh ha ka jingtreikam jong ka Sorkar. Ym tang katta, ki samla da lade ki long ka kynhun kaba khlaiῆ bad ki lah ban wanrah ia ki jingkylla bad ki don ka bor ban saiῆdur ia ka imlang sahlang.
Ka por samla ka dei ruh ka por ba ngi rhem bad shongshit. Hynrei ka don ka jingїapher kaba khraw hapdeng ka jingrhem ha ryngkat ka jingtip, ka jingshemphang, ka jingleh tipbriew bad ka jingshongshit khlem pynshong dor bad pynshong nongrim. Ka jingleh shongshit ka їalam sha ka jingjot bad jingduhnong, hynrei ka jingtip bad jingshemphang ki tei ia ka jingim. Kumta ki samla ki dei ban shut jabieng, ban thud ban wad ia ki jingtip bad khlem tieng khlem riej ban kylli jingkylli bad їatai nia halor ki mat ki ishu bad ka їap ka im jong ka Jylla. Ki dei ban tei ia ka saiῆpyrkhat kaba pynїaid shaphrang bad tei ia ka longbriew manbriew, ym ban ran shadien.
Kumta ngin khan, ngin puson bad ngin їakhun.
Amen
Be First to Comment