Kiei ki jingtip jong phi shaphang u khniang jingpang Corona bad ka CoViD19?

Ki la mih shibun bah ki khana bym shong nia bad ki khubor lamler shaphang u khniang jingpang Corona bad ka jingpang Covid19 ba kumno u ktah ne pynshitom ia ki briew kiba ioh ia u.Ka lynti kaba khlain bad ba dei ban iakhun ia une u khniang jingpang ka long ba dei ban ioh ia ki jingtip kiba dei katkum ka stad saian ba ki doktor bad ki tnad Sorkar ki ai jingbatai ne jinghikai. Ki jingtip ba iadei ki wan tang na ka World Health Organization kaba na nongbah Geneva (Switzerland) kaba don ha ka ri Switzerland, ka seng kaba heh tam ha satlak pyrthei kaba peit ia ka koit ka khiah bad ki jingpang jingshitom. Kumta ngi la pynkylla ia kine ki jingtip ba kongsan sha ka ktien Khasi shaphang u khniang Corona bad ka jingpang CoViD19 katkum ki jingbatai Jong ka World Health organization. Sngewbha pule bniah, saphriang bad hikai lem ia kiwei. Ia ka khlam CoViD19 yn lah ban jop tang da kaba ai ia ki jingtip kiba dei.

Uei u Coronavirus (CoV)?

Ki coronavirus ki dei ki jait khñiang jingpang (virus) kiba wanrah ia ki jingpang kum ka:

  • Baiong Khlieh.
  • Middle East Respiratory Syndrome (MERS) kaba jia myn ha u snem 2012 ha Saudi Arabia.
  • Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) kaba jia myn ha u snem 2003 ha China.

Don bun jait ki coronavirus ym tang shijait.

Kaei ka CoViD19?

Ka CoViD19 ka dei ka jingpang kaba wanrah da uwei u jait coronavirus, u bym pat ju lap ha ki briew shwa u snem 2019 bad la ai kyrteng ia une u coronavirus ba thymmai da u ‘2019 Novel Coronavirus’

Kumno u coronavirus u bit sha ki briew?

U Coronavirus u long Zoonotic kaba mut u bit na ki mrad sha ki briew.

U virus SARS-CoV uba thaw ia ka jingpang SARS u bit na ki miaw civet sha ki briew

U virus MERS-CoV uba thaw ia ka jingpang MERS u bit na ki ut sha ki briew.

Ia u Novel Coronavirus ym pat ioh jingtip kaba tikna u wan na ki mrad aiu sha ki briew, wat la ki lah tip ba u sdang ban saphriang na Wuhan, China.

Kiei ki dak ki shin jong ka CoViD19?

Ki dak ki shin jong ka CoViD19 ki dei kine harum:

Jingshit met

Jyrhoh

Jynjar ban ring bad pynhiar mynsiem

Thait kloi haba leh kano kano ka kam

Sa kiwei pat ki dak ki shin jong ka CoVid19 ki long:

  • Tuid Eitmut Sngur, set khmut Ktha ka met ka phad
  • Kine ki dak ki paw hapdeng ka 1 sngi haduh 14 sngi hadien ba u Novel Coronavirus u rung ha ka met jong ki.

Kumno u Novel Coronavirus u saphriang ha ka imlang sahlang?

Na u/ka briew sha u/ka briew

Ki briew kiba lah ioh kem ia ka jingpang CoViD19 ki dei kiba lah don u Novel Coronavirus ha ka met jong ki bad haba ki jyrhoh/synriah uto u Novel Coronavirus u lah ban mih na ki bad ban snoh ha ka shyntur ne ka khmut jong kino kino kiba don lang hajan (hapdeng ka 3 phut haduh 6 phut ka jingngai). Bad kumta uto u Novel Coronavirus u lah ban rung sa sha ka met jong ki pat.

Da kaba ktah ia kano kano ka jaka, ka tiar ne kano kano ka mar kaba lah bit Novel Coronavirus.

Ki jingiada na u Novel Coronavirus ne na ka jingpang CoViD19

  • Thet kti da ka um bad ka sabon shibunsien shisngi.
  • Wat biah pathar ha kano kano ka jakne a ruh.
  • Kah ia ka shyntur ne ka khmut haba jyrhoh ne synriah.
  • Hap ban da shet pynih bha ia ka doh bad ka pylleng. Ym long ban bam ia ki khlem da pynih bha.
  • Hap ban kiar na kaba ia lum shibun ngut ha kawei ka jaka.
  • Hap kiar ne pynjngai na ki briew kiba lah pyni ia ki dak jong ka jingpang CoViD19.
  • Ialeh ban nym ktah ia ka dur khmat, ki khmat ne ka khmut kat bym pat thet bha ia ki kti da ka um bad ka sabon.
  • Kiba dang shu wan na shabar ka ri India ne na shabar ka jylla Meghalaya kidei ban report ia ka jingleit/jingwan jong ki sha ka office jong u/ka District Commissioner lane ha u numbor 108 bad ban shim khia ban kiar ialade na kiwei pat ki briew mynta shipor, khamtam lada don kano kano ka dak ha ki kaba iadei bad ka CoViD19.
  • Wat nym ia khublei kti haba iakynduh badno badno ruh.

Kumno lane kaei ban leh lada phi don kino kino ki dak jong ka jingpang COVID19

  • Kiar ialade na kiwei pat ki briew.
  • Deng mask.
  • Wat treikam khia hynrei ai lad ia ka met ba kan shongthait bad ialeh ban sumar ia ka ba kan khlain ka bormet ban iakhun ia une u khniang jingpang (virus).
  • Dih um/sha/syrwa shibun ban nym tyrkhong ka met.
  • Lada don ki jingshitom kiba kham jur ha ka met (kiew palat ka jingshit, jynjar ban ring mynsiem etc) kiba ym sngew lah shah shuh dei ban iakynduh doctor lane leit sha hospital.

Katto katne Ki Jingkylli shaphang u Novel Coronavirus ne ka Covid19

U Novel Coronavirus u lah ne em ban treikam ha ki jaka kiba shit bad ba sngem?

U Novel Coronavirus u lah ban don bad ban treikam ha baroh ki jait jaka, naduh ki jaka kiba khriat haduh ki jaka kiba shit bad ba sngem.

Ka jingkhriat ka lah ne em ban pyniap ia u Novel Coronavirus?

Ka jingkhriat kam lah ban pyniap ia u Novel Coronavirus.

Ki pyrjong ki lah ne em ban pynsaphriang ia u Novel Coronavirus da kaba dait ia ki briew?

Haduh kane ka por ba thoh ia kane ym pat lap ba u pyrjong u lah ban pynsaphriang ia u Novel Coronavirus da kaba dait ia ki briew.

Lah ne em ban pyniap ne iada na u Novel Coronavirus da kaba dih kyiad?

Ka kyiad kam lah ban pyniap ia u Novel Coronavirus shisien ba u la rung sha ka met ki briew.

Baroh hap ia deng mask lut ban iada na u Novel Coronavirus?

Ym da donkam eh ba baroh kin hap band dengmask. Kiba hap ban deng mask kadei ia kito kiba lah ioh kem ia u Novel Coronavirus ha ka met jong ki, khnang ba kin da synriah ne jyrhoh kan nym sied sha kiwei pat. Kaba bha tam ban kiar na u virus ka ong ban nym ia jan than bad kiba lah pyni ia ki dak jong ka CoviD19 bad ban thet kti da ka um bad ka sabon bunsien ha ka shisngi.

Ka dei shisha ba u Novel Coronavirus u ktah tang ia kiba lah noh ka rta?

U Novel Coronavirus u lah ban ktah lut ia baroh ki briew; kynthei bad shynrang naduh ki khyllung, ki khynnah, ki samla, ki rangbah bad ki tymmen ruh kumjuh.

Dang lah ne em ban koit lada ioh ia kane ka jingpang CoVid19?

Kat kum ka report ba lah ioh lum na ka World Health Organization kumba 80 na ka 100 ngut (80%) ki briew kiba ioh ia ka jingpang CoViD19 ki lah ioh ia ka jingkoit khlem da donkam ia ka jingsumar kaba kyrpang. Tangba ka long kaba donkam ban pynkhlain ia ka met da kaba sumar bha ia ka bad ban kiar na kaba dih sikret palat bad na kiwei de ki jingmlien kiba pyn troin ia ka bor (immune system) jong ka met ban ialeh pyrshah ia ki jingpang.

Balei ba donkam ban shong ha iing ne ban kiar na kaba ialum lang shibun ngut 
(Y stay at home)

Kiba shah ktah ha u Novel Coronavirus ki lah ban pyni ia ki dak jong ka jingpang CoviD19 hapdeng ka 1 sngi haduh 14 sngi.

Ngin shim nuksa ba u Bah Y u lah ioh kem ia u Novel Coronavirus bad u lah ban don ne ban nym pat don ruh ia ki dak jong ka CoViD19 ha ki 14 sngi naduh ba u ioh ia u virus. Bad lada u mih na iing ha kine ki 14 sngi, kaba lah ban jia ka long kumne harum:

  1. U Bah Y u mut ba u khlain ka met lane ba u shu baiong khlieh.
  2. U leit iew leit hat bad leit ban iakynduh briew man ka sngi.
  3. Na kane ka jingleit jong u, u lah lah ban pynbit lem ia u Novel Coronavirus sa ia kiwei pat.
  4. Ngin shu shim antad ba u pynbit lem ia 5 ngut ki briew ha ka shisngi. Ha ka 14 sngi u lah ban pynbit lem ia u Novel Coronavirus sha 70 ngut ki briew.
  5. Kine ki 70 ngut ruh lada ki mih na iing ki lah ban pynbit lem sa ia kiwei de ki briew bad lada uwei u pynbit tang 5 ngut ha ka shisngi, baroh 70 ngut kin pynbit Novel Coronavirus lem ia 350 ngut ha ka shi sngi, bad kine ki 350 pat ki lah ban pynbit Novel Coronavirus ia 1750 ngut kiwei pat ki briew ha ka shi sngi bad kumta ter ter.

Kumta ka CoVid19 ka stet ban saphriang bha da kaba ngim sumar ban shong ha iing bad ban kiar na kaba ialum shibun hajuh.

Balei ba donkam ban shong ha iing ne ban kiar na kaba ialum lang shibun ngut

Sa kawei ka rukom saphriang u Novel Coronavirus ka long kumne harum:

Ngin shim ia ka nuksa jong 4 ngut ki briew kiba kyrteng, A, B, K bad D.

  1. U A u dei uba don ia u Novel Coronavirus bad u dei shi paralok bad u K.
  2. U leit ban iakynduh ia u K bad u shu kum tyngkhuh ia u B uba um ithuh ha lynti.
  3. U K mynta ruh u lah bit virus lem na u A. Bad kumjuh ruh u B.
  4. Lada lah lap ba u A u pang CoViD19 ka lah suk ban lap lem ia u K bad ka suk ban sumar ia ki.
  5. Hynrei ka eh pat ban lap ia u B namar u A bad u K ruh kim ithuh ia u.
  6. Kumta u B u lah ban pynbit sa ia u D pat uba u shu ia tyngkhuh ha lynti.
  7. Mynta u D ruh u lah ioh CoViD19. Bad u D ruh u lah ban pynmih sa kiwei pat kiba long kum ma u bad u B, kiba pang CoViD19 kiba jynjar ban lap bad ban sumar bad kiba lah ban pynbit sa ia ki hajar kiwei pat.

Balei ba donkam ban shong ha iing ne ban kiar na kaba ialum lang shibun ngut

Ha kane ka rukom ngi iohi ba ka long kaba donkam bha ia ngi ba ngin leh ia kine harum lada ngi don kano kano na ki dak jong ka CoVid19:

  1. Quarantine: Kaba mut ban shong beit ha iing ban nym iakynduh iano iano ruh bad ban ialeh ban kiar na kiwei pat katba lah tad haduh ban da khiah.
  2. Social Distancing: Kaba mut ban nym ia tur than hajan badno badno ruh. Hap ban buh ialade hapdeng ka 3 phut haduh 6 phut ka jingngai iwei na iwei lada hap ban iakynduh ruh.

Ban ioh ia ka jingtip ba kham bniah, phone ha u nombar 108 lane ha ki distrik helpline nombar bad phi lah ruh ban leit sha ka website

http://meghalayaonline.gov.in/covid

 

Ia kine ki jingtip lah lum bad pynkylla sha ka ktien Khasi da kine harum:
Aibantiplang Rynjah
Banaiboklang Kharkongor
Banlambha Marpna
Bakerlang Kharmylliem
Jonathan Pyngrope
Oswald Synrem
Rikerlang Blah
Nathaniel Nampui Majaw

 

Raiot

Subscribe to RAIOT via Email

Enter your email address to subscribe to this blog and receive notifications of new posts by email.

Join 15.7K other subscribers
Raiot Collective Written by:

We are many, we are one.

Be First to Comment

Leave a Reply