Da kaba burom bad ῆiewkor ia I Bah Beriwell Kyndiah (bam kwai ha dwar u Blei), ka jingrwai kaba I la thaw bad rwai lyngba ka Shillong steshon jong ka All India Radio ka їai pynkynmaw ba ka hok ka long kaba khraw bad kaba kongsan tam ha ka pyrthei- Ka spah ka hajar, ka nam ne ka kyrdan kim long ei ei.
Ngi im pat ha ka juk ha kaba ka jingim ne ka mynsiem briew kam don dor shuh. Ki briew kim salia ban shim im im peit peit ia ka mynsiem briew tang ban biang їalade. Kane ka dei ka juk kaba rhah, kaba lalot, kaba buaid bor, kaba hangamei, kaba khwan, kaba lah shilliang bad leh shilliang khmat. Ka pyrthei ka bym kheiῆ shuh ia ka pap, kaba shlan ban pyndonkam da ki lynti bym hok bad khlem pyrkhat shuh ia ka ma, ka raiῆ ka rem tang ban biang shimet bad ban biang kiba don ka jingїadei. Kumta ha kane ka juk, ka Hok ka Shi Kyntien ka shah ha ka jingtynjuh kaba shyrkhei bad la tynjuh ruh їa ka synshar, ka bishar bad ia ka trei ka ktah, ka kamai kajih. Hato ka dang don mo ka synshar hok ne ka bishar hok ha kane ka juk? Hato ka Hok ka dang lah ban їeng ha kane ka spah snem ba arphew wei?
Hato ka Hok ka dang don jaka ha kane ka juk? Naduh ka spah snem kaba la leit noh, ka Їew (free market economy) ka batai bad pynїaid ia ka pyrthei-mariang nadong shadong. Ka Їew ka batai bad pynїaid ia ka synshar-ka bishar, ka trei ka ktah, ka niam bad ia ka jingim ba jar jar shimet jong u briew bad ka briew. Ha kane ka Їew ne ka juk jong ka Їew, kano kano kaba phuh, kaba thaba, kaba pynїohnong bad kaba їaid їew, wat la ka long ka bym hok, ka bym beit ne kaba bakla, ngi ῆiewkor-ῆiewburom bad hateng hateng ngi pynlong Blei ia ka.
Ka Hok kaba ngi їakren bad puson hangne mynta ka dei shaphang ka synshar hok bad ka bishar hok (Justice) ha baroh ki bynta jong ka jingim. Ka Hok ka lah ban їapher na ka Jingshisha (Truth) bad ha ka jylli niam ne theoliji ka Jingshisha kham bunsien ka thew ia ka jingshisha jong u Blei bad ka jingthaw jingpynlong. Ha ka jylli niam ki don shibun ki kynhun bad ki saiῆpyrkhat theoliji kiba batai ne hikai shaphang ka jingshisha. Man la ka niam ne kynhun Balang ki don la ki jong ki nia, ki nongrim, ki saiῆpyrkhat bad ki khana niam ban pynksan ia ka jingshisha kaba ki shemphang bad ngeit.
Ka tynrai jong ka Hok ka long ba baroh ngi long mar ryngkat hakhmat u Blei, hakhmat u briew. Ha ka juk synshar paidbah u mawkhrum ba kongsan jong ka synshar khadar ka dei ki hok tynrai (fundamental right) jong ki trai nongshong shnong bad ha ki Ri kiba laitluid ka jingpynneh bad jingїada ia ki hok tynrai ka dei ka kamram bad jingkitkhlieh ba hakhmat duh jong ki nongsynshar bad nongbishar.
Katkum ka thymmei saiῆpyrkhat jong u Khasi, u ne ka briew ki wan sha ka pyrthei da ka hukum Blei bad ki im sngi ban kamai ia ka hok. I bah H.O Mawrie I ong ba ki kyntien “ban kamai ia ka hok” kim dei ki kyntien kiba thylli bad kiba shu sawa thiang tang ha ki tyndong skhor jong ngi, hynrei ki kit ia ka jingmut kaba khia, ki kdew ruh ia ka dor jong ka hok bad ka lynti ba ngin їaid ha ka jingim. Ka hok hi ka dei ka borbah kaba kyrshan ia kano kano ka jingїaleh bad ki briew kiba їeng ha ka nongrim jong ka hok kim sheptieng їano їano ruh, wat ia ka jingїap, bad ka history jong ka pyrthei ka shlei da ki khana shaphang ki riewїakhun kiba pha ia ka jingim. Ha kajuh ka por, ka bishar hok ka wanrah ia ka jingtngen bad jingkyrmen, bad U Nongrwai Salm u dawa ia ka hok bad ia ka bishar hok ha ka juk kaba u im – “Phi dei ban sangeh noh na kaba bishar bymhok…kyrshan ia ki hok jong kiba duk bad ki khunswet; lehhok ia kiba kyrduh bad ki bymdon jingiarap…” (Salm 82:2-3)
Ha ka kot Tipbriew Tipblei, I Rev Dr Iarington Kharkongngor (bam kwai ha dwar u Blei) I kynthoh kumne- “ka hok ka dei kaei kaei ba la buh da u Blei, ka long kaba khuid, kaba bha bad kaba shisha. Ka hok ka dei ka dei ka kmie jong ka jingim tipbriew tipblei…” Ka synshar hok bad ka bishar hok ki long halor kiei kiei baroh bad ka hok kam ju їashahliang lymne leh shilliang lymne ῆiewbeiῆ ne ῆiewpoh ia ki para briew ne para jingthaw. Ka hok kam dei tang ka jingtip ia ki hukum ne ki aiῆ bad U Archbishop jong ka Canterbury, u William Temple haba kren ha ka jingїalang jong ki riewstad aiῆ u ong kumne, “ngam don ka jingtip shaphang ki aiῆ, hynrei kaba nga tip bad sngewthuh ka dei ka hok”
Ka khubor babha kaba u Jisu u їalap ka nang pynkhlaiῆ shuh shuh ia ka bor bad ka dor jong ka synshar hok bad ka bishar hok. U Jisu u ai nam ia ka khubor babha da ka Jingieit. Ka Jingieit ka khring bad thaw thymmai ia kiba bun, naduh u Sakhaїos haduh u Nikodemos bad ia kiba bun ki paidbah. Ka Gospel ka Jingieit kaba u Jisu u їalap ka dawa ia ka synshar hok bad ka bishar hok, katba ki Sadusi, ki Pharisi, ki Rangbah niam bad ki Nongthoh pat ki їasylla bad ki khlieh nongsynshar ka Hima Rom ban khῆiot beiῆ bad shim kabu ia ki nongshong shnong kiba lui lui. Da ki kyntien kiba tyngeh u Jisu u dumok ia ki Pharisi bad ki nonghikai aiῆ namar ka jingmutlop bad jingbym don jong ki ia ka mynsiem ka jingieit bad jingїatiplem na ka bynta kiwei pat- “…hynrei phi leh klet ia ka jinglehhok bad ka jingieit ia u Blei…” (Lukas 11:42).
Ha ka kot the Idea of Justice, U Amartya Sen u kdew ia ki artylli ki kyntien Sanskrit, ka “niti” bad “nyay” bad kine baroh ar ki thew ia ka Hok ne ka synshar hok bad bishar hok. Ka “niti” ka thew ia ka jingdon jong ki seng ne ki tnat kiba peit bad khmih ba ka hok ne ka synshar hok, ka bishar hok ki treikam. Katba ka “nyay” pat ka dei ka jingїakhun ban pynїoh ha ki paid nongshong shnong ia ka synshar hok bad ka bishar hok. Ka khubor babha kaba u Jisu u їalap bad ka hok kaba u Jisu u kren bad їakhun ka kham don ka jingїadei bad ka “nyay”. Ka khubor babha kaba u Jisu u їalap kam dei ban thaw ia ka tnat treikam ka ban khmih ne pynїaid ia ka jingsynshar ne jingbishar hok, hynrei u Jisu u їeng bad їakhun pyrshah ia ki jingleh bymhok, ki jingleh shilliang khmat bad ka jingban beiῆ ia ki nongshong shnong. U Jisu u їakhun bad shah pynїap halor ka diengphna na ka bynta ban pynїoh ha ki paid nongshong shnong ia ka synshar hok bad ka bishar hok.
Ka arphew saw tarik u Lber ka dei ka sngi kaba kyrpang kaba la tip kum ka International Day for the Right to Truthbad ka dei ruh ka lyngkhuh sngi їap jong u Bishop Oscar Romero. Kumta ngan pynkut ia kane ka puson da ki kyntien jong u Bishop Romero kiba ong-
“Їa U Blei ngi lah ban shem ha ki jaka bad ki khep ba don ka jingsynshar bad jingbishar hok bad ngi lah ruh ban їashem ia U ha ka lynti ka jingshisha”
Amen
Be First to Comment